Saturday, December 31, 2016

ලුවීසියානාවේ සංචාරක සටහන්

කාර්යබහුල කමත් එක්කම පහුගිය කාලෙදි බ්ලොග් කෙරුවාව අතෑරිලාම වගේ ගිහින් තිබුණත්, යන්තම් පොඩි  නිදහස් කාලයක් ලැබුණු නිසාත් ලියන්න හොඳයි කියල හිතෙන නිමිත්තක් හම්බ වුණු නිසාත් ක‍ටුවයි මිටියයි අතට අරගෙන 2016 අවුරුද්දෙ මුල්ම සෙල්ලිපිය කොටන්නයි මේ ලෑස්ති වෙන්නෙ. අවුරුද්ද ඉවර වෙන්න ඔන්න මෙන්න කියල තියෙද්දි හරි සෙල්ලිපියක් කොටන එකම මදැයි නේද..?


මීට අවුරුදු හතරකට විතර කලින් ඇමරිකාවට ආපු හැටි වගේම මගේ මෙක්සිකෝ සංචාරය ගැනත් ඩෙලවෙයාර් ප්‍රාන්තයට ගිය ගමන ගැනත් මම මීට කලින් ලියල තියෙනවනේ. එදා ඉඳන් අද වෙනකල් කාලය තුලදි ඇමරිකාවෙ ප්‍රාන්ත අතරේ කිහිප වරක්ම සංචාරය කරන්න අවස්ථාව ලැබුණත් ඒවා සෙල්ලිපි වල කොටන්න වෙලාවක් හම්බ වුණේ නැහැ. ඉතින් දැන් පොඩි ඉසිඹුවක් ලැබුණු වෙලාවේ මම හිතුවා මම ලඟදි සංචාරය කරපු ලුවිසියානා ප්‍රාන්තය ගැන විස්තර ටිකක් කොටන්න.


මිසිසිපි, ආකැන්සා සහ ටෙක්සස් ප්‍රාන්ත වලින් වට වෙලා දකුණු පැත්තෙන් මෙක්සිකන් බොක්කට මුහුණ ලා පිහිටා තියෙන මේ ප්‍රාන්තයේ අගනුවර බැටන් රූජ් (Baton Rouge) වුණත් ජනාකීර්ණම සහ ජනප්‍රියම නගරය වෙන්නෙ නිව් ඔර්ලියන්ස් (New Orleans). අපේ ගෙවල් ලඟම තියෙන ‍ෆිලඩෙල්‍ෆියා අන්තර්ජාතික ගුවන් තො‍ටුපළේ ඉඳන් පැය තුනහමාරකට වඩා චුට්ටක් අඩු කාලෙකින් ගුවන් මගින් නිව් ඔර්ලියන්ස් වලට ලඟා වෙන්න පුළුවන්.


ඇත්තටම මට ලුවිසියානා යන්න සිද්ධ වුණේ රාජකාරි ගමනක් විදිහට. නිව් ඔර්ලියන්ස් වල ඉඳන් හැතැක්ම 30 ක් විතර නිරිත පැත්තට වෙන්න තියෙන රේස්ලන්ඩ් (Raceland) කියන පුංචි ටවුම ආශ්‍රිතව අලුතෙන් ගොඩනගපු කර්මාන්තශාලාවක අපජල පිරිපහදු පද්ධතිය හා හාපුරා කියලා ක්‍රියාත්මක කරලා එතන ඉන්න යන්ත්‍ර ක්‍රියාකරුවන්ව පුහුණු කරන එක තමයි මට පැවරිලා තිබුණු රාජකාරිය. ඒ කොහොම වුණත් වටේ පිටේ  තියෙන දේවල් පුළු පුළුවන් විදිහට බලා කියා ගත්තු නිසා සෙල්ලිපියෙ කොටන්න පුළුවන් වෙන තරමටම කරුණු එකතු කරගන්නත් පුළුවන් වුණා.


පැය තුනහමාරක ගුවන් ගමනකින් පස්සෙ නිව් ඔර්ලියන්ස් ගුවන් තො‍ටුපළට ගොඩ බැහැපු ගමන්ම කරන්න ඕනෙ මුල්ම කටයුත්ත තමයි ඔරලෝසුවේ වෙලාව පැයකින් අඩු කරගන්න එක. එහෙම කරන්න සිද්ධ වෙන්නේ ලුවිසියානා ප්‍රාන්තය අයිති වේලා කළාපය මං ජීවත් වෙන නිව් ජර්සි ප්‍රාන්තය අයිති වේලා කළාපයට වඩා වෙනස් නිසා. ඇමරිකාවේ නැගෙනහිර වෙරල මායිමේ ඉඳන් වඩාත්ම බටහිරට වෙන්න පිහිටල තියෙන හවායි ප්‍රාන්තය දක්වා වේලා කළාප හයක් මේ රටේ පාවිච්චි කරනවා. නිව් ජර්සි අයත් වෙන්නේ නැගෙනහිර සම්මත වේලා කළාපයට (Eastern Standard Time). ලුවිසියානා අයත් වෙන්නෙ මධ්‍යම සම්මත වේලා කළාපයට (Central Standard Time). මධ්‍යම සම්මත වේලාව නැගෙනහිර සම්මත වේලාවට වඩා පැයක් අඩු නිසා නිව් ජර්සි ඉඳන් ලුවිසියානා ගියහම එදා දවසට අමතර පැයක කාලයක් ලැබීම නම් තරමක වාසියක් විදිහට සලකන්නත් පුළුවන්.


නිව් ඔර්ලියන්ස් කියන්නේ ඇමරිකාවේ බොහොම ජනප්‍රිය වගේම ජනාකීර්ණ නගරයක් නිසා මම හිතාගෙන හිටියේ නිව් ඔර්ලියන්ස් ගුවන් තො‍ටුපළත් බොහොම විශාල ජනාකීර්ණ ගුවන් තො‍ටුපලක් වෙන්න ඇති කියලා. ඒත් ගුවන් යානයෙන් එළියට ආවට පස්සෙ මම දැක්කෙ එච්චරම සෙනග පිරිල නැති මධයම ප්‍රමාණයේ ගුවන් තො‍ටුපළක්. ප්‍රමාණයෙන් එතරම් විශාල නොවුණත් ගුවන් තො‍ටුපල ගොඩනැගිල්ල අභයන්තරය නම් සිත් ඇදගන්නසුළු විදිහට නිර්මාණය කරලා තියෙනවා. ගුවන් තො‍ටුපළ නම් කරලා තියෙන්නේ 'නිව් ඔර්ලියන්ස් ලුවී ආම්ස්ට්‍රෝන්ග් ජාත්‍යන්තර ගුවන් තො‍ටුපළ' කියලා. ලුවී ආම්ස්ට්‍රෝන්ග් කියන්නේ ලුවිසියානා වල හිටපු බොහොම ජනප්‍රිය ට්‍රම්පට් වාදකයෙක් වගේම ජෑස් සංගීතඥයෙක්. ඔහුව අනුස්මරණය කරන්න තමයි ඔහු නමින් ගුවන් තො‍ටුපළ නම් කරලා තියෙන්නේ. ජෑස් සංගීතයත් නිව් ඔර්ලියන්ස් නගරය තුළ බොහොම ජනප්‍රියයි. සජීවී ජෑස් සංගීතයට සවන් දෙන ගමන් ප්‍රනීත කෑම වේලක් රසවිඳින්න පුළුවන් ජෑස් අවන්හල් බොහොමයක් මේ නගරයේ පිහිටල තියෙනවා. ඇමරිකානුවන් සලකන්නේ ජෑස් සංගීතයේ උපන් බිම නිව් ඔර්ලියන්ස් නගරය කියලා යි.

මෙයා තමයි ලුවී ආම්ස්ට්‍රෝන්ග්


ගුවන් තො‍ටුපළ ඇතුළෙ දර්ශනයක්.
ඔය ට්‍රම්පට් එක ගහන්නේ ලුවී ආම්ස්ට්‍රෝන්ග් තමයි

කෑම රසවිඳින ගමන් ජෑස් රස විඳින්න


ලුවිසියානා වලදි අපට අත්දකින්න පුළුවන් ප්‍රධානම දේ තමයි මේ ප්‍රාන්තය සතුව තිබෙන ප්‍රංශ උරුමය. 18 වන සියවස අවසන් වෙනකල්ම මේ ලුවීසියානා ජනපදය පිහිටි ප්‍රදේශය තිබිල තියෙන්නේ තියෙන්නෙ ප්‍රංශ පාලනය යටතේ. අද ලුවිසියානා කියල හඳුන්වන්නේ ඇමරිකාවේ දකුණු ප්‍රදේශයේ පිහිටලා තියෙන එතරම් විශාල නැති මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ ප්‍රාන්තයක් වුණත් ඒ කාලෙ  ප්‍රංශ පාලනය යටතේ 'ලුවිසියානා' නමින් හඳුන්වලා තියෙන්නේ ඇමරිකාවේ දකුණු කෙලවරේ ඉඳන් කැනඩාවේ උතුරු කෙළවර දක්වාම විහිදිලා තිබුණු අති විශාල භූමි ප්‍රදේශයක්. මේ අති විශාල ප්‍රංශ ජනපදයේ ජීවත් වූ මුතුන් මිත්තන්ගෙන් පැවත්ගෙන එන්නන් නිසා ප්‍රංශ භාෂාව වත්මන් කැනඩාවේ රාජ්‍ය භාෂාවක් ලෙස සලකන අතර කැනඩාවේ ක්විබෙක් ජනපදයේ වැසියන්ගෙන් 85% ක් පමණ මව්බස ලෙස කථා කරන්නේත් ප්‍රංශ භාෂාවයි. කැනඩාවේ තරම්ම නැති වුණත් අදටත් ඇමරිකාවේ ලුවිසියානා වල ජීවත් වෙන වැසියන්ගෙන් 8% ක් විතර කථා කරන්නේ ප්‍රංශ භාෂාව.

කොළ පාටින් තියෙන්නෙ ප්‍රංශෙට අයිති වෙලා තිබුණු ලුවිසියානා ජනපදය


දැන් කොහොමද ප්‍රංශ රජයට අයිති වෙලා තිබුණු මේ මහා භූමි භාගය ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයට අයිති වුණේ..? වර්ෂ 1803 දී ඇමරිකානු ජනාධිපති ‍තෝමස් ජෙෆර්සන් විසින්  අර මහා ප්‍රංශ ජනපදයෙන් ඇමරිකා එක්සත් ජනපද සීමාව තුළ තිබූ භූමිය සල්ලි වලට අරගන්නවා. භූමියේ මුළු වටිනාකම ඩොලර් මිලියන 15 ක් විතර වුනා ලු. ඒ කාලෙ ප්‍රංශ පාලකයා වුණු නැපෝලියන් බොනපාට් එක්ක තමයි මේ ගනුදෙනුව සිද්ධ වෙලා තියෙන්නේ. කොහොමහරි පසුකාලීනව මේ නව ඇමරිකානු භූමිය ප්‍රාන්ත පහළොවකට වෙන් වෙලා අන්තිමට පහල දකුණු කෙළවරේ ඉතුරු වුණු භූමි ප්‍රදේශය විතරක් 'ලුවිසියානා' කියන මුල් කාලීන නමින්ම හඳුන්වන්න පටන් අරගෙන තියෙනවා. ඔන්න ඔහොම තමයි වර්තමාන ලුවිසියානා ප්‍රාන්තය හැදිලා තියෙන්නේ. මේ ගනුදෙනුව සිද්ධ වෙලා අවුරුදු 200 කටත් වඩා ගත වෙලා බහුතරයක් මිනිස්සු ඉංග්‍රීසි භාෂාව කතා කරන්න පටන් අරගෙන තිබුණත් අදටත් ඒ අයගේ ඉංග්‍රීසි උච්ඡාරණය සැලකිය යුතු තරමින් වෙනස්. ඒ වගේම ඒ අය පාවිච්චි කරන සමහර වචන ඇමරිකාවේ දකුණු ප්‍රදේශයට එහෙමත් නැත්නම් ලුවිසියානා වලටම  ආවේණික වුණු ඒවා. ඒවා ප්‍රංශ බසින් ඉංග්‍රීසි බසට මාරු වෙන කාලෙදි සිද්ධ වුණු විපර්යාස කියලයි මම හිතන්නේ. මේ භාෂාමය වෙනස්කම කොච්චරද කියල කියනවනම් ඇමරිකානුවෙක්ගෙ කථා විලාශය අහගෙන ඉඳල මිනිහ දකුණෙ ද එකෙක්ද නැද්ද කියල ටක්කෙටම කියන්න පුළුවන් කියල කියනවා. මේ කතාව අහුවහම මට මතක් වුණේ අපේ රටෙත් දකුණේ මිනිසුන්ට එයාලටම ආවේණික වචනයි කථා විලාශෙකුයි තියෙනව නේද කියන එක. බලාගෙන ගියහම ලංකාවෙ දකුණෙයි ඇමරිකාවෙ දකුණෙයි වැඩි වෙනසක් නෑ වගේ....මම ඉතින් ලංකාවෙ මිනිහ නිසා මට නම් ඇමරිකාවෙ දකුණෙ හරි උතුරෙ හරි කතා බගේ වෙනස්කම් අඳුරගන්න තරම් මහ ලොකු හැකියාවක් නැහැ. හැබැයි ලුවිසියානා වලදි මිනිස්සුත් එක්ක කතා කරද්දි සමහර වෙලාවට ඒ අය කියන දේවල් තේරුම් ගන්න අපහසු වුණ එක නම් ඇත්ත. ඊටත් වඩා අමාරු වුණු කාරණේ තමයි ඒ මිනිස්සුන්ට මගේ ඉංග්‍රීසි උච්ඡාරණය තේරුම් ගන්න අපහසු වුණ එක. රාජකාරි වෙලාවෙදි සමහර වෙලාවට මම එයාලගෙන් ප්‍රශ්නයක් ඇහුවහම හම්බ වෙන්නේ 'යන්නෙ කොහෙද මල්ලෙ පොල්' ජාතියෙ උත්තර. මම ප්‍රශ්නෙ අහනකොට එයාලට තේරුම් ගන්න පුළුවන් වුණු වචන ටික එකතු කරලා, ඒ තේරුම් ගත්තු වචන වලින් ප්‍රශ්නෙ උපකල්පනය කරලා ඒකට උත්තරයක් දෙන එක තමයි එයාල කරන්නේ. මේ හේතුව නිසා එකම ප්‍රශ්නෙ නැවත නැවතත් අහන්න වුණා වගේම මට පුළුවන් තරම් එයාලගෙ උච්ඡාරණයට ආසන්න විදිහට වචන ශබ්ද කරන්න මහන්සි ගන්නත් සිද්ධ වුණා. යන්ත්‍ර ක්‍රියාකරුවන් පුහුණු කිරීමත් මගෙ රාජකාරියෙ කොටසක් වුණු නිසා එයාල මං කියන දේවල් හරියටම තේරුම් ගත්තද කියල කීපවරක්ම පරීක්ෂා කරල බලන්න සිද්ධ වුණා මේ වෙනස් කථා විලාශ ගැටළුව නිසා.


මම කලින් සඳහන් කරල තිබුණ නේද ලුවිසියානා වැසියන්ගෙන් 8% ක් විතර කතා කරන්නේ ප්‍රංශ භාෂාව කියලා. හැබැයි මේ ප්‍රංශ භාෂාව ප්‍රංශයේ භාවිතා වෙන භාෂාවම නෙවෙයි, එයින් බිඳිල ආපු උප භාෂාවක්. 'කේජන් ප්‍රංශ භාෂාව' (Cajun French) කියල තමයි මෙහෙ කට්ටිය ඒක හඳුන්වන්නේ. වැඩිහිටි පරම්පරාව තවමත් මේ 'කේජන් ප්‍රංශ' බස කතා කළත් තරුණ පරපුර නම් වැඩිපුර ඉංග්‍රීසි බසට නැඹුරු වෙන ප්‍රවණතාවයක් දැන් පේන්න තියෙනවා.


මේ කේජන් ප්‍රංශ භාෂාවෙන් ඉංග්‍රීසියට එකතු වූ වචනයක් තමයි 'බයියූ' (Bayou) කියල කියන්නේ. මේ වචනය ලුවිසියානා වලයි ටෙක්සස් ප්‍රාන්තයේ සමහර ප්‍රදේශ වලයි කතා බහේ දි නිතරම පාවිච්චි වෙනවා. බොහොම හෙමින් වතුර ගලාගෙන යන ඇල මාර්ග වලට තමයි මේ ප්‍රදේශ වලදි 'බයියූ' කියල කියන්නේ. ලුවිසියානා ප්‍රාන්තය (විශේෂයෙන්ම ප්‍රාන්තයේ දකුණු ප්‍රදේශය) වගුරු බිම්, තෙත් බිම් වලින් පිරුණු භූමියක්. මේ හේතුව නිසාම ඔය කියන 'බයියූ' මහ විශාල සංඛ්‍යාවක් මේ ප්‍රදේශයේ දකින්න පුළුවන්. බොහොමයක් 'බයියූ' එහෙමත් නැත්නම් ඇල මාර්ග වල වතුර ගලනවා පේන්නෙවත් නැති තරම්. බොහොම හෙමින් වතුර ගලන නිසාම මේ ජල මාර්ග හුඟක් වෙලාවට ජලජ ශාක වලින් වැහිල ගිහින් තියෙන්නේ. මේ වගේ ඇල මාර්ග සිය ගනණක් මේ ප්‍රදේශය පුරාම පැතිරිලා ගිහින් තියෙන නිසා නගර සභාවන් හරහා නලජලය ලෙස බෙදා හරින්නේත් මේ ඇල මාර්ග වලින් ලබාගෙන පිරිසිදු කරපු වතුර කියලා මට දැනගන්න ලැබුණා.


බයියූ කියල කියන්නෙ මෙන්න මේ වගේ ඇල පාරවල් වලට


මේ ඇල මාර්ග වලින් සමන්විත අතිවිශාල තෙත්බිම් කළාපය හින්දා ලුවිසියානා ප්‍රාන්තය මත්ස්‍ය ආහාර වලින් ස්වයංපෝෂිතයි කියල කිව්වොත් වැරදි නැහැ. ඉස්සන්, පොකිරිස්සන්, කකුළුවන් වගේම තිලාපියා, ස්නැපර් වගේ මාලුත් බොහොම අඩු ගාණට ඕනැ තැනකින් මිලදී ගන්න පුළුවන්. Seafood Restaurants නම් වැහි වැහැලා වගේ හැම තැනම තියෙනවා. ලුවිසියානා පැත්තෙ සංචාරය කරනවානම් ඉතින් අනිවාර්යයෙන්ම මේ මුහුදු ආහාර නම් රස බලන්නම ඕනෙ.

seafood නම් ඇතිතරම් කන්න පුළුවන්


ලුවිසියානා වැසියන්ටම ආවේණික වුනු ආහාර පිසීමේ ක්‍රමයකුත් තියෙනවා 'කේජන් කැම පිසමන' (Cajun Cuisine) කියලා. මේ ක්‍රමයට පිළියෙල කරපු ඉස්සො (Cajun Shrimp) නම් බොහොම රසවත් කෑමක්. ඉස්සො වගේම තවත් කේජන් ක්‍රමයේ කෑම ජාති ගොඩක් ලුවිසියානා වලදි රස විඳින්න පුළුවන්.

මෙන්න කේජන් ඉස්සෝ


මේ ඉස්සො, පොකිරිස්සො සහ කකුළුවො අල්ලන්න පාවිච්චි කරන මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ බෝට්‍ටු ජාතියක් තියෙනවා මේ පැත්තෙ. ඒවා හඳුන්වන්නේ 'ඉස්සන් බෝට්‍ටු' (Shrimp Boats) කියලා. පාර දිගේ ගමන් කරනකොට පාරත් එක්කම සමාන්තරව ගලාගෙන යන 'බයියූ' වල මේ ඉස්සන් බෝට්‍ටු යාත්‍රා කරන හැටි බලාගන්න පුළුවන්. ඒ වගේම ඉඳල හිටලා ඇල ඉවුරු අයිනේ අවුරුදු ගාණකට කලින් අතැරල දාපු ගරා වැ‍ටුණු ඉස්සන් බෝට්‍ටුත් දකින්න පුළුවන්. මලකඩ කාල දුර්වර්ණ වුණු මේ පරණ බෝට්‍ටු දැක්කහම හිතට දැනෙන්නේ මහා ගුප්ත හැඟීමක්.

ඉස්සන් බෝට්‍ටුවක්


Seafood ඇරුනහම ලුවිසියානා වල තියෙන තවත් බොහොම ජනප්‍රිය සාම්ප්‍රදායික ආහාරයක් තමයි 'පෝබෝයි' (Po'boy) කියල කියන්නේ. කෙටියෙන්ම කිව්වොත් මේක අඟල් 8ක් විතර දිග සැන්ඩ්විච් එකක්. ප්‍රංශ ක්‍රමයට අනුව පිළියෙල කරපු දිගටි පාන් පෙති දෙකක් මැද්දට මූලික වශයෙන්ම බැදපු මාළු, ඉස්සො, කකුළුවො, කුකුළු මස් හෝ හරක් මස් කියන මස් හෝ මාළු වර්ග වලින් එකක් එක් කරලා තමයි මේක හදා ගන්නේ. මස් හරි මාළු හරි වලට අමතරව සලාද කොළ, තක්කාලි පෙති, පිපිඤ්ඤා පෙති එක්ක සෝස් වර්ගයක් එකතු කරගන්නවා. සැන්ඩ්විච් එකට අමතරව French Fries දීසියකුත් මේ එක්කම ලබා ගන්න පුළුවන්. ලුවිසියානා වැසියන් අතරේ මේ සැන්ඩ්විච් එක බොහොම ජනප්‍රියයි දිවා ආහාරයක් විදිහට.

මෙන්න Po'boy


ලුවිසියානා ගැන කතා කරනකොට මෙහේ තියෙන උස්සන්න පාත් කරන්න පුළුවන් පාලම් ගැනත් වචනයක් කියන්න ඕනෙ.  ගමනාගමනය දියුණු වෙනවත් එක්කම මෙහේ හැමතැනම තියෙන පැතිරිලා තියෙන ඇල මාර්ග හරහා පාම් දාන්න සිද්ධ වෙලා තියෙනවා. හැබැයි එහෙම පාම් දානකොට ඒවා නිසා බෝට්‍ටු ගමනාගමනයට බාධා සිද්ධ වෙන එක වළක්වාගන්න, කැමති වෙලාවක පාම උඩට ඔසවන්නයි පාත් කරන්නයි පුළුවන් වෙන විදිහට තමයි නිර්මාණය කරල තියෙන්නේ. දැති රෝද සහ ලීවර පද්ධතියක් මගින් පාම උස් පාත් කරන්න පාළම් ක්‍රියාකරවන්නෙකුත් සේවයේ යොදවලා තිබිල තියෙනවා. කාලයක් ගතවෙනකොට පාරවල් වල වාහන වැඩිවීම නිසා මේ විදිහට නිතරම පාම උස්සන එක කරදරයක් වෙලා තියෙන හින්දා පහු වෙනකොට හුඟක් පාම් ස්ථාවර පාළම් බවට පත් වෙලා. හැබැයි අවශ්‍යතාවයක් වුණොත් අදටත් මේ පාම් උඩට උස්සන්න පුළුවන් ඕනෙ වෙලාවක.

මෙන්න උස්සන්න පාත්කරන්න පුළුවන් පාලම්


ලුවීසියානා තෙත් බිම් කලාපය සතුන් විශාල ප්‍රමාණයක ගේ රජ දහනක් කියල කිව්වොත් ඒක අතිශයෝක්තියක් නෙවෙයි. කොකුන්, රාජාලියන්, ගිජුලිහිණියන් වගේ කුරුල්ලන් වගේම නරි, දිය බල්ලො, කබල්ලෑවො (Armadillo) වගේ සත්තුත් නිතරම දකින්න පුළුවන්. මේ සත්තුන්ට අමතරව අපි විශේෂයෙන්ම පරිස්සම් වෙන්න සතුන් වර්ග කීපයකුත් මෙහෙ ජීවත් වෙනවා. ඒ තමයි නයින්, පොළඟුන් සහ ඇලිගේටරයන්.


Cottonmouth Viper කියන පොළොං වර්ගය තමයි මේ ප්‍රදේශයේ ජීවත් වෙන විසකුරුම සර්ප විශේෂය. ඒ වගේම ජලාශ්‍රිත පරිසරයක ජීවත් වෙන ලෝකයේ එකම පොළොං විශේෂයත් මුන් තමයි. මං මෙහේ වැඩකරපු කර්මාන්තශාලාවේ හිටපු කාලය ඇතුලතදි අපට ගනකම බූට් සපත්තු පැලඳීම අනිවාර්ය වුණා. ඒ හදිස්සියෙ සිද්ධ වෙන්න පුළුවන් පොළොං දෂ්ඨන වලින් බේරෙන්න. මම ඒ කර්මාන්තශාලාවට යන්න ටික දවසකට කලින්, ඒ ළඟ තිබුණු වගුරු බිම් ප්‍රදේශය ආශ්‍රිතව සවි කරලා තිබුණු මෝටර් පද්ධතියක් ක්‍රියාත්මක කරන්න ගිය කණ්ඩායමක් පස්සෙන් පොළඟුන් 40 ක් විතර පන්නගෙන ආවා කියලා ඒ කණ්ඩායමේ හිටපු ඉංජිනේරුවෙක් පස්සෙ දවසක මාත් එක්ක කිව්වා. මෝටර් ක්‍රියාත්මක වෙද්දි වගුරු බිමේ ජලය කැලතෙන්න පටන් අරගෙන පොළොංඟු කලබල වෙච්ච හින්දා ඒ අලකලංචිය වෙන්න ඇති කියල එයා හිතනව ලු.


පොළොංඟු ඇරුණහම මේ ප්‍රදේශයේ බහුලවම ඉන්න අනෙක් දරුණුම සතා තමයි ඇලිගේටරයා. අර මම කලින් කියපු 'බයියූ' හැම එකකම වගේ ඇලිගේටරයින් ජීවත් වෙනවා. කොච්චර ඇලිගේටරයින් හිටියත් ලුවිසියානා වලදි ඇලිගේටරයින් මිනිස්සුන්ට පහරදෙන අවස්ථා අහන්න ලැබෙන්නේ බොහොම කලාතුරකින්. මිනිස්සු කියන්නේ මේ ප්‍රාන්තයේ 'වනසත්ව සහ ධීවර දෙපාර්තමේන්තුව' බොහොම ශක්තිමත්ව හා සක්‍රීයව කටයුතු කරන නිසා ඒ වගේ ගැ‍ටුම් පාලනය වෙලා තියෙනවා කියලයි. මෙහේ ඇලිගේටරයින් බහුල වුණත් උන්ව දඩයම් කරන්න අවසර තියෙන්නේ විශේෂ බලපත්‍රයක් අරගත්තු දඩයක්කරුවන්ට විතරයි. බලපත්‍රය නිකුත් කරන්නෙ 'වනසත්ව සහ ධීවර දෙපාර්තමේන්තුව' විසින්. කරදරකාරී ඇලිගේටරයන් දඩයම් කරන්න හරි අල්ලල වෙන ජලාශ වලට මුදාහරින්න හරි අවසර තියෙන්නේ මේ බලපත්‍රලාභී දඩයක්කරුවන්ට විතරයි. සාමාන්‍යයෙන් කරදරකාරී ඇලිගේටරයන් කියල හඳුන්වන්නේ අඩි 4 කට වඩා දිග, ගොඩබිම දී මිනිස්සුන්ට හරි සත්තුන්ට හරි පහර දෙන්න පෙළඹෙන ඇලිගේටරයින්.

කොහොමද ඇලිගේටරයගෙ size එක..


කොහොම වුණත් මේ ඇලිගේටර-මිනිස් ගැ‍ටුම් අවම කරන්න මේ 'වනසත්ව සහ ධීවර දෙපාර්තමේන්තුව' විසින් නීති මාලාවක් පනවලා තියෙනවා. කුඩා දරුවන් ඇල ඉවුරු අසළ සෙල්ලම් කිරීමට නොයැවීම, එලිය වැටීමට පෙර හෝ අඳුර වැ‍ටුණු පසු ජලාශ වල පිහිනීමෙන් වැළකීම ඒ අතරින් ප්‍රධානයි. ඒ වගේම ඇලිගේටරයන් ට කෑම දීම හෝ සුරතලයට ඇති කිරීමත් නීතියෙන් තහනම්.


ඇලිගේටරයන් ට කෑම දෙන එක තහනම් වුණත් සමහර අය නම් හොරෙන් උන්ට කෑම දෙන බව මිනිස්සුත් එක්ක කතා කරද්දි මට දැන ගන්න ලැබුණා. ලුවිසියානා වැසියන්ගේ ගෙවල් හුඟක් වෙලාවට පිහිටල තියෙන්නේ ඇල ඉවුරු වල. ඉතින් ඒ ඇල මාර්ග වල පීනන ඇලිගේටරයන් මේ මිනිස්සුන්ට හොඳට දැකල පුරුදුයි. ඒක නිසා තමුන්ගෙ ගෙවල්වල උයන්න අරගන්න මාලුන්ගෙ ඉතුරු වෙන කොටස් මේ ඇලිගේටරයන්ට කන්න දෙන්න ඒ අය පුරුදු වෙලා ඉන්නව ලු. පුරුද්දට එහෙම කරන එක යන්ත්‍ර ක්‍රියාකරුවෙකුත් එක්ක මට මේ කර්මාන්තශාලාවෙදි කතා කරන්න පුළුවන් උණා. මිනිහ කියන විදිහට දවස් දෙක තුනක් එකම වෙලාවට ඇලිගේටරයින්ට කෑම දුන්නට පස්සෙ උන් හැමදාම හරියටම ඒ වෙලාවට ගේ ළඟට ඇවිල්ල වතුරෙන් උඩට ඉස්සිල බලාගෙන ඉන්නවලු කෑම දෙනකල්.


බෝට්‍ටුවක නැගලා තෙත්බිමේ රවුමක් යන ගමන් ඇලිගේටරයින්ව නැරඹීම ලුවිසියානා වලට එන සංචාරකයින්  අතරේ බොහොම ජනප්‍රිය අංගයක්. එහෙම සංචාරක සේවා සපයන තැන් ඕනෙ තරම් මේ තෙත්බිම අවට දැකගන්න පුළුවන්. වගුරුබිම් බහුල මේ ප්‍රදේශයේ සාමාන්‍ය බෝට්‍ටුවකට යාත්‍රා කරන්න අමාරුයි. ඒක නිසා මේ සංචාර සඳහා යොදාගන්නේ ලොකු අවරපෙත්තක් මගින් ජව ගැන්වෙන Airboat යනුවෙන් හඳුන්වන බෝට්‍ටු වර්ගයක්. පැය බාගයේ ඉඳන් පැයක් දක්වා කාල පරාසයක් මේ බෝට්‍ටුවක නැගලා තෙත්බිමේ රවුම් ගහන්න පුළුවන්.

යමුද රවුමක්..?


ලුවිසියානා ගැන කථා කරද්දි තෙත්බිමට අමතරව සටහන් කරන්න ඕනෙ අනෙක් දේ තමයි අක්කර දහස් ගාණක් පුරා විසිරිලා තියෙන උක් වගාව. ධීවර කර්මාන්තයට අමතරව ලුවිසියානා ප්‍රාන්තයේ තියෙන අනෙක් ප්‍රධානම කර්මාන්තය තමයි සීනි නිෂ්පාදනය. ලුවිසියානාව තුළ අද වෙනකොට සීනි කර්මාන්තශාලා 11 ක් පිහිටලා තියෙනවා. මේ කර්මාන්තශාලා වලට අවශ්‍ය කරන උක් ගස් තමයි අර අක්කර දහස් ගණනාවක් පුරා වගා කරන්නේ. ටික කාලයක් උක් වගා කලාට පස්සෙ ඒ පසේ සාරවත්බව නැති වෙන නිසා කාලෙන් කාලෙට ඒ බිම් වල වෙනත් භෝග වගා කරන අයුරුත්  පස නැවත සාරවත් කිරීමට වගාබිම් වලට ගිනි තියන අයුරුත් දකින්න පුළුවන්.

මම නතර වෙලා හිටියෙ මේ සීනි කම්හල ළඟ තිබුණු හෝටලේක


ලුවිසියානා වල, විශේෂයෙන්ම 'නිව් ඔර්ලියන්ස්' නගරය අවට දකින්න ලැබෙන සොහොන් බිම් ගැනත් යමක් ලිව්වෙ නැත්තම් ඒක විශාල අඩුපාඩුවක්. මේ ප්‍රදේශයටම ආවේණික විශේෂ ක්‍රමයකට තමයි මේ සොහොන් බිම් වල තියෙන සොහොන් ගෙවල් නිර්මාණය කරල තියෙන්නේ. ඉතින් මොකද්ද මේ විශේෂත්වය?

මේ ලිපිය කියවගෙන යද්දි මේ වෙනකොට ඔයාලට පැහැදිලි වෙලා ඇති ලුවිසියානා කියන්නේ වගුරුබිම් වලින් වටවුණු ප්‍රදේශයක් බව. ඒ නිසා පොළව යටට අඩි දෙක තුනක් හාරනකොටම වතුර මතු වෙනවා. ඔන්න ඔය හේතුව නිසා මේ ප්‍රදේශයේ මුල් පදිංචිකරුවන්ට මුහුණ දෙන්න වෙලා තිබුණු ලොකුම ප්‍රශ්ණයක් තමයි මළ සිරුරු භූමදානය කරන්න අපහසු වීම. මුල්ම යුගයේදි අඩියක් දෙකක් විතර යටට විතරක් වලක් හාරල මිනී පෙට්ටිය යට කරන්න මේ අය උත්සහ කරල තියෙනවා. තවත් සමහරු මිනී පෙට්ටියට උඩින් බරට ගල් තියල යට කරල තියෙනවා. ඒත් වැස්ස කාලෙ පටන් ගත්තහම පොළොවේ ජල මට්ටම තවත් ඉහලට නගින නිසා අර කරපු කිසිම වැඩක් හරිගිහින් නැනැ. මිනී පෙට්ටි වතුරෙ පාවෙන්න පටන් අරන් තියෙනවලු. මේ ප්‍රශ්නෙට විසඳුමක් විදිහට සමහරු සිදුරු කරපු මිනී පෙට්ටි පාවිච්චි කරන්න උත්සහ අරගෙන තිබුණත් ඒ වැඩෙත් සාර්ථක වෙලා නැහැ. අන්තිමට මේ කට්ටිය පටන් අරගෙන තියෙනවා පොළව මතුපිටට වෙන්න හදපු සොහොන් ගෙවල් වල මළ සිරුරු තැන්පත් කරන්න. ඒ ක්‍රමය තමයි අදටත් සාර්ථක ක්‍රමයක් ලෙස පාවිච්චි වෙන්නේ. ලුවිසියානාවට යන සංචාරකයෝ වැඩි දෙනෙක් නිව් ඔර්ලියන්ස් නගරය අවට තියෙන මේ විශේෂිත සොහොන් බිම් නරඹන්න යන්න අමතක කරන්නේ නම් නැහැ.

මෙන්න මෙහෙමයි ලුවිසියානා වල සොහොන් ගෙවල් හදන්නේ


ඔන්න ඔය දේවල් තමයි මගේ ලුවිසියානා සංචාරෙදි මට බලා කියා ගන්න පුළුවන් වුණේ. හරි...එහෙනම් දැන් හදන්නේ සෙල්ලිපිය කොටන එක අදට ඉවර කරන්නයි. ආපහු ඉතින් තව සෙල්ලිපියක් කොටන්න තව කාලයක් යයි. අළුත් මොනවහරි හම්බ වුනොත් ඉක්මනට කොටන්නත් පුළුවන්. එහෙනම් තවත් සෙල්ලිපි සටහනකුත් එක්ක පස්සෙ දවසක ආයෙත් හම්බ වෙමු...!!!



ඡායරූප අන්තර්ජාලයෙනි

Saturday, April 11, 2015

අලුත් අවුරුද්දේ මෙක්සිකන් කෑම කමුද...?

අලුත් අවුරුද්ද ලබන්නත් කලින් කට්ටියටම සුබම සුබ අලුත් අවුරුද්දක් වේවා කියලම සෙල්ලිපියක් කොටන්නයි ලෑස්ති වෙන්නෙ. ඇත්තම කිව්වොත් මේ ලිපිය කොටන්න පටන් ගත්තෙ අප්‍රේල් 1 වෙනිදා. නැත්නම් ඉතින් බ්ලොග් වසන්තෙට සහභාගි වෙන්න ලැබෙන්නෙ නැහැ.

සිරිත් විරිත් ඇරුනහම අවුරුදු දවස් කියන්නෙ ඉතින් කෑමෙන් බීමෙන් අඩුපාඩුවක් නැති කාලයක්නෙ. අපේ රටට ආවේණික කෑම බීම ජාති ගොඩක් කල එලි බහින්නෙ මේ කාලෙට. ඒක නිසා මේ සෙල්ලිපි සටහනත් කෑම බීම සම්බන්ධයෙන්ම ලිව්වොත් හොඳයි කියල මට හිතුණා. හැබැයි ලියන්න යන්නෙ ලංකාවෙ කෑම බීම ගැන නම් නෙවෙයි.

මගේ අන්තිම සෙල්ලිපි සටහන් පෙළ ලියවුණේ මගේ මෙක්සිකෝ චාරිකාවෙ අත්දැකීම් සම්බන්ධයෙන් කියල ඔයාලට මතක ඇති. ඉතින් ඒ ලිපි පෙළේම දිගුවක් විදිහට මෙක්සිකෝවට ආවේණික ආහාරපාන කීපයක් ගැන විස්තර ලියන්න තමයි මේ සූදානම.

ලංකාවෙ අපට බත් වගේ මෙක්සිකෝවෙ අයගෙ ප්‍රධානම ආහාරය තමයි බඩ ඉරිඟු. බඩ ඉරිඟු පිටි කරල ඒ පිටි වලින් එක එක ජාතියෙ කෑම හදන්න මෙක්සිකානුවො හරිම දක්ෂයි. මෙක්සිකෝව කියන්නෙ ආහාර විවිධත්වය අතින් බොහොම ඉස්සරහින් ඉන්න රටක්. ඒ නිසාම එක්සත් ජාතීන් ගේ සංවිධානය විසින් මෙක්සිකානු කෑම වට්ටෝරු ලෝක උරුමයක් බවට නම් කරල තියෙන්නෙ.

බඩ ඉරිඟු පිටි වලින් පුච්චන රොටිය තමයි මෙයාලගෙ මූලිකම ආහාරය. ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් මේ රොටිය හඳුන්වන්නෙ 'ටෝටියා' (tortilla) කියලා. මෙක්සිකානුවො මොන කෑමක් කෑවත් ඒකත් එක්ක පොඩි ටෝටියා එකකුත් කන්න නම් කොහොමවත් අමතක කරන්නෙ නැහැ.
ලංකාවෙ නම් බොහෝවිට දකින්න ලැබෙන්නෙ කහ පාට බඩ ඉරිඟු විතරයිනෙ. හැබැයි ඒකටත් එක්ක මෙක්සිකෝවෙ කහ පාටට අමතරව සුදු, රතු, දම්, කලු පාට වලිනුත් බඩ ඉරිඟු තියෙනවා. ඉතින් මේ බඩ ඉරිඟු කරලෙ පාට අනුව ටෝටියා එකෙත් පාට වෙනස් වෙනවා.

ඔය පාට වලට අමතරව කොල පාට ටෝටියාත් දකින්න පුළුවන්. ඒක හදන්නේ මෙහෙමයි. මෙක්සිකානුවො කෑමට ගන්න ප්‍රිය කරන පතොක් ජාතියක් තියෙනවා. මේ පතොක් වර්ගය ඒගොල්ලො හඳුන්වන්නෙ 'නොපාල්' (nopal) කියලා. ඔන්න ඔය පතොක් කොල වේලලා කුඩු කරල ඒ කුඩු සුදු බඩ ඉරිඟු පිටි එක්ක මිශ්‍ර කරල තමයි කොල පාට ටෝටියා හදන්නේ.

මේ තමයි නොපාල්

පාට පාට ටෝටියා

හරි එහෙම නම් මේ ටෝටියා පාවිච්චි කරල මෙක්සිකානුවො පිළියෙල කරන ජනප්‍රියම කෑම ජාතිය ගැන කතා කරමු. ඒ තමයි 'බුරී‍තෝ' (Burrito). මෙක්සිකානු කෑම වලින් මේ ඇමරිකා මහාද්වීපයේ තියෙන ජනප්‍රියම කෑම ජාති දෙක තමයි 'බුරී‍තෝ' සහ 'තාකෝ' (Taco). මුලින්ම බුරී‍තෝ ගැන කතා කරල ඊට පස්සෙ තාකෝ ගැන කතා කරමු.

බුරී‍තෝ
මුලින්ම බුරී‍තෝ කියන එකේ තේරුම මොකද්ද කියල බලමුකෝ. ස්පාඤ්ඤ බසින් බුරී‍තෝ කියල කියන්නෙ 'බූරු පැටියා' කියල කියන එක. මේ ආහාරය පිලියෙළ කරල ඉවර උනහම පේන්නෙ බූරුවන්ගෙ පිටේ බඳින රෝල් කරපු මෙට්ටයක් වගේ. ඒක නිසා ලු මේ කෑමට බුරී‍තෝ කියල නම වැටිල තියෙන්නෙ.
සාමාන්‍යයෙන් බුරීතො හදන්න අරගන්නෙ තරමක් ප්‍රමාණයෙන් විශාල විෂ්කම්භය අඟල් 10-12 විතර වෙන ටෝටියා එකක්. ඔය ටෝටියා එක මැදට මුලින්ම දානවා මෙක්සිකානු ක්‍රමයට උයපු බත් හැන්දක් විතර. තරමක් දියාරුවට වෙන්න උයපු බෝංචි ඇට හැන්දක් විතර තමයි ඊළඟට දාන්නෙ. තුන් වෙනියට එකතු කරන්නෙ තමන් කැමති මස් වර්ගයක්. මෙක්සිකානුවො සාමාන්‍යයෙන් මස් උයනකොට ඒක මුලින්ම තම්බලා පුංචි පුංචි තීරු වලට වෙන්කර ගන්නවා. ඊට පස්සෙ තමයි උයන්නේ. ඉතින් ඔහොම තීරු වලට වෙන්කරගත්තු මස් වර්ගයකුත් මේ බුරී‍තෝ එකට එකතු කරගන්නවා.
මෙක්සිකානුවන් ස්වභාවයෙන්ම කට සැරට කන්න ප්‍රිය කරන ජාතියක්. ලංකාවෙ අපි වගේම තමයි. ඒක නිසාම මේ බුරී‍තෝ එකට අනිවාර්යයෙන්ම එකතු වෙන අංගයක් තමයි කොල හෝ රතු පැහැති සෝස් එක. ඔවුන් මේ සෝස් එක හඳුන්වන්නෙ 'සල්සා' (salsa) කියලා. සල්සා වලට අමතරව කැමති නම් 'ග්වකොමෝලෙ' (guacamole) හරි 'පිකෝ දෙ ගයො' (pico de gallo) හරි එකතු කරගන්නත් පුළුවන්. දැන් මොනවද මේ අන්තිමට කියපු දේවල් දෙක...? ලංකාවෙ ඕනැම කඩේකට ගිහින් බත් එකක් ගත්තොත් පරිප්පු හම්බ වෙනවා වගේ ඕනැම මෙක්සිකන් කෑමක් එක්ක කන්න පුළුවන් හැම කෑමක් එක්කම වගේ හම්බ වෙන ජාති දෙකක් තමයි ඒ.

වම් පැත්තෙ තියෙන්නෙ පිකෝ දෙ ගයො. දකුණු පැත්තෙ තියෙන්නෙ ග්වකොමෝලෙ.

ඉතිහාසෙ සඳහන් වෙන විදිහට ඇස්ටෙක් ගෝත්‍රිකයො පවා මේ ග්වකොමෝලෙ තමුන්ගෙ ආහාරයට එකතු කරගෙන තියෙනවා. මේක මූලික වශයෙන්ම හදන්නෙ පල්පයක් බවට පත් වෙනකල්ම පොඩි කරගත්තු අලිගැටපේර වලින්. මේ අලිගැටපේර පල්පයට ලුණු, මිරිස් කුඩු, තක්කාලි කැබලි, සුදුළූනු කුඩු අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට එකතු කරලා හොඳට මිශ්‍ර කරගෙන තමයි ග්වකොමෝලෙ එක හදාගන්නෙ.
පිකෝ දෙ ගයො කියල කියන්නෙ ටිකක් සැරට හදාගන්න සලාදයක් වගේ එකක්. තරමක් දුරට ලංකාවෙ ලුණුමිරිසට සමානයි කියල කියන්නත් පුළුවන්. තක්කාලි කැබලි, ළූනු කොල, ළූනු කැබලි, දෙහි යුෂ, සුදුළූනු කුඩු, සිලැන්ත්‍රො කොල සහ මිරිස් යොදාගෙන තමයි මේ කෑම හදාගන්නෙ. ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් පිකෝ කියල කියන්නෙ හොට ට. ගයෝ කියල කියන්නේ කුකුළා ට. ඉතින් මේ නමේ තේරුම තමයි කුකුළු හොට කියන එක. මේ සලාදයට මේ නම දාල තියෙන්නෙ ඇයි කියල ඇහුවහම මෙක්සිකන් ජාතිකයෙක් මට කිව්වෙ "කුකුළගෙ හොටත් සැරයි, මේ කෑමත් සැරයි" කියලයි.
ඉතින් ඔය උඩින් සඳහන් කරල තියෙන කෑම ජාති ටික ඔක්කොම අර ටෝටියා එක මැද්දට දාල ලස්සනට ඔතල අරගෙන තමයි බුරී‍තෝ එක නිර්මාණය කරන්නෙ.

බුරී‍තෝ එක දෙකට මැද්දෙන් කැපුවහම පේන්නෙ මෙහෙම තමයි

තාකෝ
තාකෝ (Taco) කියන්නෙ නම් බොහොම ඉක්මනට හදාගන්න පුළුවන් කෑමක්. මේක හදන්න අරගන්නෙ අඟල් 5ක විතර විෂ්කම්භය තියෙන පොඩි ටෝටියා එකක්. ඊට පස්සෙ ඒක මැද්දට දානවා පිකෝ දෙ ගයෝ ටිකක්, ග්වකොමෝලි ටිකක් සහ කැමති මස් වර්ගයක්. හීනියට කපාගත්තු සලාද කොලත් ඕනෙ නම් එකතු කරගන්න පුළුවන්. ඊට පස්සෙ ටෝටියා එක නවනවා දෙකට මැද්දෙන්. දැන් තියෙන්නෙ කන්න. තාකෝ එක පිළියෙල කරන්න අරගන්න අඩුවැඩිය ටික නම් ප්‍රදේශයෙන් ප්‍රදේශයට වෙනස් වෙනවා. මම මේ සඳහන් කරල තියෙන්නෙ ලේසියෙන්ම තාකෝ එකක් පිළියෙල කරගන්න පුළුවන් එක ක්‍රමයක්. සාමාන්‍යයෙන් මෙක්සිකන් අවන්හල් වලදි තාකෝ 3 ක් එකවර පිළිගැන්වීම තමයි සාම්ප්‍රදායික ක්‍රමය.

තාකෝ

තමාලේස්
තමාලේස් (tamales) කියල කියන්නෙත් මෙක්සිකෝවේ සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ බොහොම ප්‍රචලිත කෑම ජාතියක්. මේ කෑම ජාතිය ක්‍රිස්තු පූර්ව 5000 විතර කාලයෙදිත් තිබිල තියෙනවා කියල ඉතිහාසයේ සඳහන් වෙනවා. ඉස්සර රජ කාලෙදි ලංකාවෙ හේවායෝ යුද්ධෙට යනකොට කල් තබාගන්න පුළුවන් ආහාරයක් විදිහට කැවුම් අරගෙන ගියා වගේ මෙක්සිකෝවෙ ඉස්සර හිටපු ගෝත්‍රිකයොත් යුද්ධ වලට යනකොට කෑමට අරගෙන ගිහින් තියෙන්නෙ මේ තමාලේස් කියන කෑම ජාතිය.
මූලික වශයෙන්ම මේ ආහාරය පිළියෙල කරගන්න ඕනෙ කරන්නෙ බඩ ඉරිඟු පිටියි බඩ ඉරිඟු කරල වටේට පිහිටල තියෙන ලෙල්ලයි විතරයි. මේක බොහොම ලේසියෙන් හදාගන්න පුළුවන් සරල ආහාරයක්. බඩ ඉරිඟු පිටි වලින් තලපයක් හදාගෙන ඒ තලපය බඩ ඉරිඟු ලෙල්ලෙන් ඔතලා හුමාලයෙන් තම්බා ගන්න එක තමයි කරන්නෙ. මෙක්සිකෝවෙ දකුණු ප්‍රදේශ වලදි නම් බඩ ඉරිඟු ලෙල්ල වෙනුවට කෙසෙල් කොලත් පාවිච්චි කරනවා. තමුන්ට අවශ්‍ය කරන විදිහට තමාලේස් මැද්දට කැමති මස් වර්ගයක් හෝ පලතුරු කැබලි (විශේෂයෙන්ම අන්නාසි) එකතු කරගන්න පුළුවන්. හැබැයි තමාලේස් කන්න කලින් වටේ ඔතල තියෙන කොලේ අයින් කරන්න නම් අමතක කරන්න එපා.

මේ තමයි තමාලේස්

විත්ලකොචෙ
විත්ලකොචෙ (Huitlacoche) කියල කියන්නෙත් මෙක්සිකෝවට ආවේණික ආහාරයක්. මේ ආහාරය පිළියෙල කරන්නෙ බඩ ඉරිඟු වල හැදෙන පුස් වර්ගයකින්. ඇත්තටම මේ පුස් වර්ගය බඩ ඉරිඟු වලට වැල‍ඳෙන රෝගයක්. රෝගය වැලඳුනහම බඩ ඉරිඟු කරලෙන් කිසිම ප්‍රයෝජනයක් ගන්න බැරුව යනවා. හැබැයි මෙක්සිකානුවො මේ පුස් වර්ගයෙන් රසවත් ආහාරයක් පිළියෙල කරන්න හොයාගෙන තියෙන නිසා දැන් මේ පුස් රෝගය බෝ කරපු වෙනමම බඩ ඉරිඟු වගාවල් මෙක්සිකෝවෙ තියෙනවා. මේ පුස් වර්ගය වසංගතයක් විදිහට පැතිරෙයි කියල තියෙන බය නිසා මෙක්සිකෝවෙන් පිටත වෙනස් රට වලදි මේ කෑම දකින්න ලැබැන්නෙ බොහොම කලාතුරකින්. පෙනුමෙන් කලු පාට නිසා බාහිර පෙනුම ආහාර රුචිය වැඩි කරන්න උදවු නොවුනත් රසය නම් බොහොම ඉහළයි.

ලසඤ්ඤ ක්‍රමයට පිළියෙල කරපු විත්ලකොචෙ

චිලේ එන් නොගාදා
චිලේ එන් නොගාදා (Chile en nogada) කියල කියන්නෙ මෙක්සිකෝවෙ පුඑබ්ලා කියන ප්‍රදේශයටම ආවේණික වුනු සාම්ප්‍රදායික ආහාරයක්. ඒ වගේම මේ ආහාරය පිළියෙල කරන්නේ අගෝස්තු, සැප්තැම්බර් මාස වල විතරයි. ඊට අමතරව අපි අලුත් අවුරුද්දට කිරිබත් හදනවා වගේ මෙක්සිකානුවොත් සැප්තැම්බර් 27 වෙනිදට වැටෙන රටේ නිදහස් දිනය සමරන්න පිළියෙල කරන ප්‍රධානම ආහාරයත් මේකයි. මටත් මේ කෑමෙ රස බලන්න ලැබුණෙ අගෝස්තු මාසෙදි පුඑබ්ලා ප්‍රදේශයේම සංචාරය කරන්න අවස්ථාව ලැබුණු නිසයි.
මේක පිළියෙල කරන්න යොදාගන්නෙ 'පොබ්ලානෝ මිරිස්' යනුවෙන් හැඳින්වෙන විශාල ප්‍රමාණයේ මිරිස් කරලක්. මුලින්ම මිරිස් කරල පලලා ඒක ඇතුලට ඇපල්, වියළි මිදි වගේ පළතුරුත් එක්කම තමන් කැමති මස් වර්ගයකුත් එකතු කරනවා. හීනි තීරු වලට වෙන්කරගත්තු මස් තමයි යොදාගන්නෙ. ළූනු හරි සුදුළූනු හරිත් ඕනෙ නම් එකතු කරගන්න පුළුවන්. ඊට පස්සෙ ඒ මිරිස් කරල වැහෙන්නම වොල්නට් (walnut) ඇට කුඩු කරල හදාගත්තු ක්‍රීම් එකක් වක්කරනවා. අන්තිමටම අර ක්‍රීම් එක උඩට හොඳ රතු පාට දෙළුම් ඇට විසුරුවනවා. ඔහොම තමයි චිලේ එන් නොගාදා පිළියෙල කරගන්නේ. මම කලින් කිව්වනෙ මේක නිදහස් දිනයට හදන ප්‍රධානම කෑම කියලා. ඒක නිසාම මෙක්සිකානුවො මේ කෑම පිළියෙල කරන්නෙ තමුන්ගෙ ජාතික කොඩියෙ ප්‍රධානම වර්ණ තුන වෙන රතු, සුදු, කොල කියන පාට ඉස්මතු වෙන විදිහට. ඉතින් කොල පාට මිරිස් කරලෙන්, සුදු පාට ක්‍රීම් එකෙන් සහ රතු පාට දෙළුම් ඇට වලින් නියෝජනය වෙන්නෙ ජාතික කොඩිය කියලයි මෙක්සිකානුවො කියන්නේ.
මේ ආහාරය නම් අවුරුදු දහස් ගණනක් පරණ එකක් නෙවෙයි. 1800 ගණන් වල තමයි නිර්මාණය කරල තියෙන්නෙ. මෙක්සිකෝව පාලනය කරපු ඔගස්ටින් අධිරාජයා මෙක්සිකෝවට නිදහස ලබාගත්තට පස්සෙ රටේ අගනුවරට යන අතරමගදි පුඑබ්ලා වල නතර වෙලා ඉඳල තියෙනවා. ඔය අතරෙදි පුඑබ්ලා වල ජනතාව උත්සවයක් සංවිධානය කරල තියෙනවා නිදහස සමරන්න. ඒ උත්සව කාලෙදි ඒ ප්‍රදේශයේ හිටපු පූජකවරියන්ට උවමනා වෙලා තියෙනවා නිදහස වෙනුවෙන් අලුත්ම කෑමක් පිළියෙල කරන්න. එහෙම පිළියෙල වුණු අලුත්ම කෑම තමයි චිලේ එන් නොගාදා කියන්නේ.

චිලේ එන් නොගාදා

ටකීලා
කන දේවල් ගැනම කතා කරපු එකේ දැන් බොන දේවල් ගැනත් ටිකක් කතා කරමුකෝ. ටකීලා තමයි මෙක්සිකෝවෙ තියෙන ජනප්‍රියම සාම්ප්‍රදායික පානය. 'තෙකීලා' කියන නගරය මූලික කරගෙන නිෂ්පාදනය කරන බීමක් නිසාම ඒ නගරයේ නමම මේ පානයට ලැබිල තියෙනවා. ටකීලා නිෂ්පාදනය කරන්නේ 'අගාවේ' නමින් හැඳින්වෙන ශාකය අනුසාරයෙන්. මේ ශාකය ශුෂ්ක පරිසරයේ වැඩෙන ශාකයක්.
සාම්ප්‍රදායික විදිහට ටකීලා බොනවනම් බොන්න ඕනෙ කිසිම දෙයක් එක්ක මිශ්‍ර නොකර. ඒත් ටකීලා බොන්න මෙක්සිකානුවන් අතර බොහොම ජනප්‍රිය තවත් ක්‍රමයකුත් තියෙනවා. මේ ක්‍රමය හඳුන්වන්නේ 'බන්දේරා' කියලා. ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් ' බන්දේරා' කියල කියන්නෙ 'කොඩිය' කියල කියන එක. මෙතනදිත් අර 'චිලේ එන් නොගාදා' වගේ මෙක්සිකෝවෙ ජාතික කොඩිය නියෝජනය වෙන විදිහට බීම පිළියෙල කිරීම තමයි කරන්නේ. මේකට ෂොට් ග්ලාසස් තුනක් අවශ්‍ය කරනවා. එක වීදුරුවකට කොල පාට නියෝජනය වෙන්න දෙහි යුෂත්, දෙවෙනි එකට සුදු පාට නියෝජනය වෙන්න ටකීලාත් තුන් වෙනි එකට රතු පාට නියෝජනය වෙන්න 'සංග්‍රිතා' කියන බීමත් දානවා.ඊට පස්සෙ වරකට එක වීදුරුව ගානෙ මාරුවෙන් මාරුවට වීදුරු තුනම තොල ගාමින් බොන එක තමයි 'බන්දේරා' ක්‍රමය කියල හඳුන්වන්නේ. මෙතන 'සංග්‍රිතා' කියල කියන්නේ තක්කාලි යුෂ, දෙහි යුෂ, දොඩම් යුෂ සහ මිරිස් කුඩු එකට කලවම් කරල හදාගන්න තරමක සැර පානයක්. සමහර වෙලාවට මේ 'බන්දේරා' ක්‍රමයෙදි දෙහි යුෂ වෙනුවට දෙහි කෑලිත් අරගන්නවා. පහළින් තියෙන්නේ දෙහි යුෂ වෙනුවට දෙහි කෑලි අරගෙන පිළියෙල කරපු 'බන්දේරා' එකක පින්තූරයක්.

බන්දේරා ක්‍රමයට ටකිලා

දැන් ඉතින් කට්ටිය මෙක්සිකෝවෙ සාම්ප්‍රදායික කෑම බීම කීපයක් ගැනත් විස්තර දැන ගත්තනෙ. එක දිගටම මෙක්සිකෝව සම්බන්ධයෙන් සෙල්ලිපි හතක් විතර කොටපු නිසා මාතෘකාව වෙනස් කරන්නත් කාලෙ හරි කියලයි මට හිතෙන්නෙ. එහෙනම් අලුත් මාතෘකාවක් එක්ක ඊළඟ සෙල්ලිපියෙන් හම්බ වෙමු. 
ජය වේවා....

Sunday, January 11, 2015

ඇමරිකාවෙන් මෙක්සිකෝවට - 6

2015 අවුරුද්දෙ කොටන මුල්ම සෙල්ලිපි සටහනත් එක්ක හැමෝටම සුබ අලුත් අවුරුද්දක් වේවා කියල කියාගෙන මෙක්සිකෝ චාරිකාවෙ හය වෙනි කොටසත් එහෙනම් කොටන්න පටන් ගන්නවා. මේ චාරිකා සටහන් පෙළ නම් හිතුවට වඩා දිග වෙන බවක් තමයි පේන්නෙ. මුලින්ම හිතුවෙ කොටස් හතරකින් විතර කොටල ඉවර කරන්න පුළුවන් වෙයි කියලා, ඒත් මේ වෙනකොට හය වෙනි කොටසටත් ඇවිත්.

මේ සබැඳි වලින් මුල් කොටස් පහ කියවන්න පුළුවන්
ඇමරිකාවෙන් මෙක්සිකෝවට - 1
ඇමරිකාවෙන් මෙක්සිකෝවට - 2
ඇමරිකාවෙන් මෙක්සිකෝවට - 3
ඇමරිකාවෙන් මෙක්සිකෝවට - 4
ඇමරිකාවෙන් මෙක්සිකෝවට - 5

කලින් සෙල්ලිපි සටහන් අවසන් කරද්දි පොරොන්දු වෙච්ච විදිහටම 'ඇට්ලික්ස්කෝ' නගරය සංචාරක ආකර්ෂණයක් බවට පත් වෙන්න හේතු වුණු තුන් වෙනි කාරණාව ගැන තමයි අද කතා කරන්න යන්නෙ. මේ තුන් වෙනි හේතුව තමයි 'මල්'. මුලින්ම කියන්න ඕනෙ මේ මල් කියන්නෙ තණමල්විල මල් එහෙම නෙවෙයි. තණමල්විල මලුත් මෙහේ හරියට තියෙනවා. ඒක ගැන කතා කරනවානම් වෙනමම කතා කරන්න ඕනෙ මාතෘකාවක්. අදට අපි ලස්සනට වවන මල් ගැන කතා කරමු.

මේ ඇට්ලික්ස්කෝ නගරයේ ආර්ථිකය රඳාපවතින ප්‍රධානම ව්‍යාපාර වලින් එකක් තමයි මල් ව්‍යාපාරය. ගොවිතැන් වලට වෙන්වුණු බිම් ඇරුනහම අනෙක් හැම තැනකම වාගේ මල් වගාවන් සහ තවාන් දකින්න පුළුවන්. මේ මහා පරිමාණ මල් ව්‍යාපාරය නිසාම විශේෂයෙන්ම වසන්ත කාලෙදි විශාල ප්‍රමාණයක් සංචාරකයෝ මේ නගරයට එනවා. සංචාරක ප්‍රවර්ධන කටයුතු වලදි මේ නගරය සමහර වෙලාවට 'City of Flowers' කියලත් හඳුන්වනවා. මම එහේ හිටපු කාලය තුළදි නම් වැඩිපුරම වගා කරල තියෙනව දකින්න ලැබුණෙ විවිධ වර්ග වලට අයත් රෝස මල්. ඊට අමතරව ඕකිඩ් වර්ගත් සැලකියයුතු ප්‍රමාණයක් දකින්න ලැබුණා. මෙච්චර සාර්ථක විදිහට මල් වගාව කරගෙන යන්න හේතු වුණු සාධක මොනවද?

පළමුවෙනි හේතුව තමයි හිතකර දේශගුණය. සාමාන්‍යයෙන් මුළු අවුරුද්ද පුරාම සෞම්‍ය දේශගුණයක් තමයි පවතින්නෙ. ඒ තත්වය තරමක් අතිශයෝක්තියට නගල 'ලෝකයේ හොඳම දේශගුණය සහිත නගරය' කියල නගරයේ පාලනාධිකාරය සංචාරක ප්‍රවර්ධන කටයුතු පවා කරගෙන යනවා. දෙවෙනි හේතුව තමයි ගිනි කන්ද. අවුරුදු දස දහස් ගණනක් තිස්සෙ සිද්ධ වුණු ගිනි කඳු පිපිරීම් වලින් පිටවුණු ලාවා සහ අළු පස් සමග මිශ්‍ර වෙලා තියෙන නිසා මේ ප්‍රදේශයේ පස අතිශය සාරවත්. ඔන්න ඔය හේතු නිසා බොහොම සාර්ථකව මල් වගාව කරගෙන යන්න පුළුවන්.

මෙහේ කොච්චර මල් වවනවද කියනවනම් මල් සම්බන්ධ සංස්කෘතික උත්සවයකුත් අවුරුද්දකට සැරයක් පවත්වනවා. ඒ උත්සවය හඳුන්වන්නෙ Festival de la Flor කියලා. මේ උත්සවය පවත්වන්නෙ මාර්තු මාසෙ නිසා මට අත්දකින්න නම් බැරි වුණා. මේ උත්සව දවසට නගරයේ පාරවල් වල සම්පූර්ණයෙන්ම මල් අතුරනවා. නිකන්ම නෙවෙයි බොහොම ලස්සනට එක එක හැඩතල සහ රූප ආකාර වලට තමයි මල් අතුරන්නෙ. ඒ විතරක් නෙවෙයි මල් වලින් හදපු මූර්තිත් ප්‍රදර්ශනයට තියල තියෙනවා. පහළින් තියෙන්නෙ මං අන්තර්ජාලයෙන් උපුටාගත්තු මේ උත්සවයේ ඡායාරූප කීපයක්.

පාර වැහෙන්නම සෑදූ මල් පලසක්



මල් වලින් සෑදූ මොණර ප්‍රථිමාවක්

ඇට්ලික්ස්කෝ නගරයට එන සංචාරකයින්ට නගරයේ සිරි විඳගන්න පහසු වෙන විදිහෙ චාරිකා වැඩසටහනක් මේ නගරයේ සංචාරක කටයුතු ප්‍රවර්ධන ආයතනය මගින් පවත්වාගෙන යනවා. මේ කටයුත්තෙ මුල් තැන අරගෙන වැඩ කරන්නෙ තරුණ ලමයි කණ්ඩායමක්. ට්‍රැක්ටර් ට්‍රේලරයක නැඟල තමයි චාරිකාව යන්න තියෙන්නෙ. බොහොම ආස හිතෙන ගමනක්. ට්‍රේලරය ලස්සනට සරසල වාඩි වෙන්න සීට් එහෙමත් හයි කරල තමයි තියෙන්නෙ. වාහනේ නගරය වටේ රවුම් ගනහකොට ඉස්සරහ ඉන්න ගෑනු ළමයි දෙන්නෙක් මාරුවෙන් මාරුවට අවට තියෙන දේවල් ගැන විස්තර කරනවා. මාත් මෙහේ තියෙන මල් ව්‍යාපාරය ගැන දැනගත්තෙ ඔන්න ඔය චාරිකාවෙදි තමයි. පොඩි අවුලකට තිබුණෙ අර ළමයි දෙන්න ඔක්කොම දේවල් විස්තර කළේ ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් වීමයි. ඒත් ඉතින් ලොකු අවුලක් වුණෙත් නැහැ මොකද මාත් එක්ක ෆ්‍රැන්සිස්කෝ මහත්තයත් හිටියනේ.

මෙන්න චාරිකාව ගිය ට්‍රැක්ටරේ

මෙන්න මේ නංගිල දෙන්න තමයි චාරිකාවෙ මඟපෙන්වන්නො දෙන්නා

ඔය චාරිකාව අතරතුරදි තව ලංකාවෙ අපට හුරුපුරුදු දර්ශනයක් දකින්න ලැබුණා. ඒ තමයි කුරුම්බා වෙළෙන්දෝ. පොඩි කරත්ත ඇතුලෙ කුරුම්බා වලු පිටින් තියාගත්තු කට්ටිය තැනින් තැන ඉන්නවා. සමහරුන්ගෙ කරත්ත ඇතුලෙ කුරුම්බා වතුරයි ලොඳයි පුරවපු ජෝගුත් තියෙනවා. කැමති අයට ගෙඩියෙන් බොන්න පුළුවන් නැත්නම් ජෝගුවෙන් බොන්න පුළුවන්. මේ වෙළෙන්දෝ වැඩිපුරම ඉන්නෙ මල් තවාන් වලට ඇතුළු වෙන ගේට්‍ටු ළඟට වෙලා. මල් පැල ගන්නත් සෑහෙන්න කට්ටිය එන නිසා එයාලට බිස්නස් වලිනුත් පාඩුවක් නැතුව ඇති මං හිතන්නෙ.

මල් තවානක්

එක තවානකට පස්සෙ තව තවානක්

මල් ගන්න ඇවිත් ඉන්න සෙනඟ

මල් ව්‍යාපාරයට අමතරව මිනිස්සු ගොවිතැන කරන හැටිත් මේ චාරිකාවෙදි බලාගන්න පුළුවන් වුණා. බඩ ඉරිඟු සහ ළූණු තමයි වැඩිහරියක්ම වගා කරල තියෙනව දකින්න ලැබුණෙ. ඒ විතරක් නෙවෙයි, මිනිස්සු බූරුවන්ගෙන් වැඩගන්න ආකාරයත් දකින්න ලැබුණා. ගොවිතැනට බිම් පදම් කරන්නයි ප්‍රවාහන කටයුතු වලටයි මේ මිනිස්සු බූරුවන්ව යොදාගන්නවා. හරියට අපේ රටේ හරකාගෙන් වැඩ ගන්නවා වගේ. ඊට අමතරව මේ නගරය මුලින්ම ආරම්භ වුණු තැන, ගිනිකඳු අළු, වර්ණවත් මල් සැරසිලි සහ බිත්ති පින්තාරු වගේ තව ගොඩක් දේවලුත් මේ චාරිකාවෙදි බලා ගන්න අවස්ථාව ලැබුණා.

නිර්මාණාත්මකව හදල තියෙන නගරයේ නාම පුවරුව

ගෙවල් වල ඉස්සරහත් මල් වලින් සරසල තියෙන්නෙ

බූරුවගෙ පිටේ ගමන

පස සාරවත් වෙන්න හේතු වුණු ගිනිකඳු අළු

මෙන්න මේ ගහ ළඟින් තමයි මුලින්ම නගරය පටන් අරගෙන තියෙන්නෙ. මුල් ගහ නම් මැරිල ගිහින්. මේ තියෙන්නෙ එතන පසුකාලීනව හිටවපු ගහක්

මෙහෙම චිත්‍ර ඇඳපු තාප්ප නිතරම දකින්න පුළුවන්

ගිනිකඳු පාමුල ගොවිබිම්

මෙක්සිකෝව ගැන විස්තර කියාගෙන යනකොට මෙහේ මම රාජකාරි කරපු තැන ගැනත් පොඩ්ඩක් විස්තර කියන එක හොඳයි කියල හිතුණා. මම මෙහෙ වැඩ කලේ බකාඩි ආයතනයට මෙක්සිකෝ ශාඛාවට අයිති ස්කාගාරයේ.  අපජලය පිරිසිදු කිරීමේ ක්‍රියාවලියක නියමු ව්‍යාපෘතිය ආරම්භ කරන එක තමයි මට පැවරිලා තිබුණු රාජකාරිය. බකාඩි කියන්නෙ මොකද්ද කියල කට්ටියට අමුතුවෙන් විස්තර කරලා කියන්න ඕනෙ නැහැනෙ. බකාඩි රම් ඇතුළු තවත් මත්පැන් වර්ග රාශියක් මේ ආයතනයේ නිෂ්පාදනය කරනවා. මේක තමයි පුද්ගලික අයිතිය යටතේ තියෙන ලෝකෙ විශාලතම මත්පැන් නිෂ්පාදන සමාගම. මුලින්ම පටන් අරගෙන තියෙන්නෙ කියුබාවෙ. මේ වෙනකොට නම් මෙක්සිකෝව, නෙදර්ලන්තය, රුසියාව, යුක්‍රේනය වගේ රටවල් ගණනාවක මේ ව්‍යාපාරය පැතිරිලා තියෙනවා.

බකාඩි මෙක්සිකෝ ස්කාගාරය ගොඩනගල තියෙන්නෙ බොහොම පෞරාණික ගොඩනැගිලි පරිශ්‍රයක් ඇතුලෙ. බැලූ බැල්මට පෙනුන විදිහට නම් අවුරුදු 200ක් වත් පරණයි වගේ. පස්සෙ දැනගන්න ලැබුණු විදිහට ඒ ගොඩනැගිල්ල ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයින්ට අයිති වෙලා තිබුණු එකක්. පස්සෙ කාලෙකදි අතහැරල දාල තිබිල බකාඩි සමාගම විසින් මිලදී අරගෙන. බොහොම ලස්සන පැරණි ලන්දේසි ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයට අනුව හදපු ගොඩනැගිලි සංකීර්ණයක්. ඒ කාලෙ එතන ජීවත් වුණු ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයො වන්දනාමාන කරපු ක‍තෝලික පල්ලියකුත් ඇතුළෙ තියෙනවා. බකාඩි සමාගමත් මේ ගොඩනැගිලි බොහොම පරෙස්සමෙන් ආරක්ෂා කරන පාටක් තමයි පේන්නෙත්. වටපිටාව පවා සේවකයො යොදවලා බොහොම ක්‍රමානුකූලව පිළිවෙලට පවත්වාගෙන යනවා.

බකාඩි ස්කාගාරයේ ප්‍රධාන ගේට්‍ටුව ඉදිරිපස

පිරිසිදුව පිළිවෙලට පවත්වාගෙන යන උද්‍යානය

ආසවන කුළුණ

ක‍තෝලික පල්ලිය

ක‍තෝලික පල්ලිය ඇතුළත
ඉතින් දවස් දහයක විතර කාලයක් මෙක්සිකෝවෙ ගත කරපු මං මගේ රාජකාරියත් බොහොම සාර්ථකව අවසන් කරල ආපහු ඇමරිකාවට යන්න තමයි හදන්නෙ. දවස් දහයක් වගේ කෙටි කාලයක් හිටියත් මට ගොඩක් දේවල් මේ කාලය ඇතුලතදි ඉගෙනගන්න ලැබුණා. ඒ වගේම මෙක්සිකෝව ගැන මගේ හිතේ තිබුණු වැරදි ආකල්පත් නැති කරගන්න පුළුවන් වුණා. ආයෙත් පාරක් අවස්ථාව ලැබුණොත් අනිවාර්යයෙන්ම ආපහු යන්නත් තමයි හිතාගෙන ඉන්නෙ. ඔක්කොම වැඩ කටයුතු ඉවර කරල හෝටලෙන් එලියට එනකොට මටයි ෆ්‍රැන්සිස්කෝටයි හෝටලේ ගානෙ පොඩි තෑගි දෙකක් හම්බ වුණා. ඒ ලස්සන මල් ගස් දෙකක්. මට ඉතින් ප්ලේන් එකේ මල් ගස් අරන් එන්න බැරි නිසා මගේ තෑග්ගත් ෆ්‍රැන්සිස්කෝටම දුන්නා. සමහරවිට තාමත් ඒ මල් ගහ ෆ්‍රැන්සිස්කෝගෙ ගෙදර මල් පෝච්චියක හිටවල තියෙනව ඇති.

ආ... තව පොඩි දෙයක් කියන්න අමතක වුණා. අපි 'මෙක්සිකෝ' කියල කිව්වට මේ රටේ මිනිස්සු තමුන්ගෙ රටට කියන්නෙ 'මෙහිකෝ' කියලා. ඒවගේම තව සමහරු අහල ඇති ඇස්ටෙක් ගෝත්‍රික රජෙක් වුණු 'මොන්ටෙසූමා' රජතුමා ගැන. බොහොම ප්‍රසිද්ධ රජ කෙනෙක්. හෙන්රි රයිඩර් හැගාර්ඩ් ගේ පොත් වලත් මේ රජතුමා ගැන සඳහන් වෙනවා. හැබැයි අපි කවුරුත් ඒ රජතුමාගෙ නම කියවන්නෙ වැරදියට කියල මං දැනගත්තෙ මෙක්සිකෝවට ගියාට පස්සෙ. ඒ රජතුමාගෙ නියම නම තමයි 'මොක්තෙසූමා'.

හරි, එහෙනම් මෙතනින් අපි මේ මෙක්සිකානු සංචාරයේ සෙල්ලිපි සටහන් පෙළ අවසාන කරමු. ඊළඟට කොටන්නෙ මොනව ගැනද කියල නම් තාම තීරණය කරල නැහැ. ඒත් ඉඩ තියෙන හැටියට මොනවහරි වැදගත් කියල හිතෙන දෙයක් අනිවාර්යයෙන්ම කොටන්නම්. එහෙනම් පස්සෙ වෙලාවක ආයෙත් හම්බ වෙමු.!!!!


Sunday, November 16, 2014

ඇමරිකාවෙන් මෙක්සිකෝවට - 5

මෙක්සිකෝ චාරිකාවෙ පස් වෙනි කොටස කොටන්න තමයි මේ ලෑස්ති වෙන්නෙ. ටිකක් කාර්යබහුල වෙලා හිටපු නිසා මේ කොටස කොටල ඉවර කරන්න ටිකක් විතර පරක්කු වුණා.

මෙක්සිකෝවෙ නතර වෙලා හිටපු කාලෙ මට දකින්න ලැබුණු එක උත්සවයක් තමයි මලවුන් සැමරීමේ උත්සවය.මේ උත්සවය හැබැයි නොවැම්බර් 1 වෙනිදට පවත්වන ප්‍රධාන උත්සවය නෙවෙයි. මම හිතන්නෙ මේක ප්‍රාදේශීයව පැවැත්වෙන පොඩි සැමරීමක්. එදාට කට්ටියම එකතු වෙලා නගරෙ වටේ පෙරහැරක් ගිහින් අන්තිමට පෙරහැරින්ම පල්ලිය ඇතුලට යනවා. ඒ එක්කම පිළිමයකුත් වඩම්මවනවා. ජේසුස් වහන්සෙගෙ හරි මරිය මව්තුමියගෙ හරි පිළිමයක්. හරියටම මතක නැහැ දැන්. පිටිපස්සෙන් මිනිස්සු මල් එහෙමත් අරගෙන එනවා. ඒ විතරක් නෙවෙයි පපරෙ බෑන්ඩ් එකකුත් පෙරහැරත් එක්කම ගමන් කරනවා. ලංකාවෙ පෙරහැරවල් වල වගේ කස කාරයො නැති වුණත් පෙරහැර එන බව දැනුම් දෙන්න ඉස්සරහින් යන කෙනෙක් අහස් කූරු පත්තු කරනවා. මේ අහස් කූරු හැබැයි ගොඩක් උඩ යන්නෙ නැහැ. පොළොවෙ ඉඳන් අඩි 15ක් 20ක් උඩට ගිහින් මහ සද්දෙන් පුපුරල යනවා.
මේ පෙරහැරේ ගමන් කරන ඊළඟ කණ්ඩායම තමයි මලවුන් විදිහට ඇඳගත්තු කට්ටිය. හුඟක් වෙලාවට කලු සහ සුදු වර්ණ වලින් මූණ පින්තාරු කරගෙන වර්ණවත් ඇඳුම් ඇඳගෙන අර කලින් කියපු පපරෙ බෑන්ඩ් එකේ තාලෙට නටන ගමන් තමයි මේ අය පෙරහැරේ ගමන් කරන්නෙ. පෙරහැර පටන් ගන්න කලින් මෙහෙම වෙස් මාරු කරගත්තු කාන්තවක් එක්ක එකට ෆොටෝ එකක් අරගන්න මට පුළුවන් වුණා. පහළින් තියෙන්නෙ ඒ ෆොටෝ එක. 



මම නතර වෙලා හිටපු මේ 'ඇට්ලික්ස්කෝ' කියන නගරය දේශීය සංචාරකයින්ගෙ ආකර්ශනයක් බවට පත් වෙලා තිබුණු බවක් තමයි පේන්න තිබුණෙ. ඒ හේතුව නිසාම පාර දෙපැත්තෙ පොඩි පොඩි කඩ වල අත්කම් සහ විසිතුරු භාණ්ඩ ගොඩක් විකුණන්න තියල තිබුණා. ඒවා නම් බොහොම ලස්සන නිර්මාණ. මෙක්සිකානු ජාතිකයො ස්වභාවයෙන්ම වර්ණ වලට බොහොම කැමති ජාතියක්. නිතරම වර්ණවත් ඇඳුම් අඳින්න එහෙමත් හරි කැමතියි. කඩයක් ඇතුලට ගියත් එකකට එකක් වෙනස් පාට වලින් තමයි පු‍ටු මේස පාට කරල තියෙන්නෙ. බිත්ති හතරත් සමහර වෙලාවට පාට හතරක්. ඔය විදිහටම අර කුඩා විසිතුරු භාණ්ඩත් බොහොම ලස්සනට වර්ණ ගන්වලයි තියෙන්නෙ.




මේ නගරය සංචාරක ආකර්ශනයක් බවට පත් වෙන්න ප්‍රධාන හේතු කීපයක් තියෙනවා. පළමුවෙනි එක ගිනිකන්ද. දෙවෙනි එක සැන් මිගෙල්(San Miguel) කියන කන්ද. තුන් වෙනි එක තමයි මල්. ඔය හේතු තුනෙන් මුල් හේතුව වෙච්චි ගිනිකන්ද ගැන නම් දැන් කට්ටිය විස්තර දන්නවනෙ. ඒක නිසා ඉතුරු හේතු දෙක ගැන විස්තර කියන්නම්.

එහෙනම් සැන් මිගෙල් කන්දෙන් පටන් ගමුකෝ. සැන් මිගෙල් කියල කියන්නෙ තනිව පිහිටල තියෙන තරමක උස කඳු ගැටයක්. මේ කන්ද පාමුල කන්ද මැදි කරගෙන තමයි ඇට්ලික්ස්කෝ නගරය පිහිටල තියෙන්නෙ. සංචාරකයෝ වැඩිපුරම එන්නෙ මේ කන්ද තරණය කරන්න විතරක්ම නෙවෙයි කන්ද මුදුනෙම පිහිටල තියෙන පැරණි පූජකාරාමය නරඹන්නත් එක්කයි. ඒක 16 වෙනි සියවසේදි ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයන් විසින් ගොඩනඟපු ආරාමයක්. දැන් නම් ආරාමය සංචාරක ආකර්ශනයක් විදිහට පවත්වගෙන යනවා. මේ කඳු මුදුනට නැග්ගහම ඇට්ලික්ස්කෝ සහ අවට ප්‍රදේශය බොහොම ලස්සනට නරඹන්න පුළුවන්. අවට සිරි නරඹන්න පහසු වෙන විදිහට හදල තියෙන පුංචි නැරඹුම් ස්ථානයකුත් ආරාමෙට ටිකක් පහළින් තියෙනවා. ඒ වගේම කන්ද මුදුනටම නැග්ගහම ගිනිකඳු දෙකම හරිම ලස්සනට බලාගන්නත් පුළුවන්.

ගිනිකඳු දෙක මැද්දෙන් තියෙන්නෙ සැන් මිගෙල් කන්ද
කන්ද නගින පාර පටන් ගන්නෙ මෙතනින්
කන්ද බාගයක් විතර නගිද්දි ඇට්ලික්ස්කෝ නගරය පේන හැටි
නැරඹුම් ස්ථානය
නැරඹුම් ස්ථානයට ආරාමය පේන හැටි
කඳු මුදුනට නගින අතරමඟදි දකින්න ලැබුණු තරමක තැනිතලා ඉඩමක අඩි 50 ක් 60 ක් විතර උස කණුවක් හිටවලා තියෙනව මට දකින්න ලැබුණා. ඒක කොටස් පුරුද්දල හදපු කණුවකුත් නෙවෙයි, තනි ගහක කඳකින් හදපු එකක්. මේ කණුවෙ යම්කිසි විශේෂත්වයක් පේන්න තිබුණ නිසා මං ෆ්‍රැන්සිස්කෝගෙන් ඇහුවා ඒ මොකද්ද කියල. ඔන්න එතකොට එයා මට ඒ කණුව ගැන විස්තර කියල දෙන්න පටන් ගත්තා.
බොහොම ඉස්සර ඉඳන් තාමත් පවත්වගෙන යන පැරණි මෙක්සිකානු චාරිත්‍රයකට එහෙමත් නැත්නම් පූජා කර්මයකට අයිති අංගයක් තමයි ඒ කණුව. ඒ පූජා කර්මය හඳුන්වන්නෙ Danza de los Voladores කියන නමින්. ඒකෙ තේරුම 'පියාඹන නර්තනය' කියන එකයි. මේ චාරිත්‍රය ඇත්තටම ඉෂ්ට කරන්නෙ නර්තනයක් ආකාරයට නිසයි ඒ නම ලැබිල තියෙන්නෙ. ඔය කණුව උඩ බොහොම පොඩි චතුරස්‍රාකාර අට්ටාලයක් හදල තියෙනවා. අට්ටලෙ පැති හතරට දිග කඹ හතරකුත් ගැට ගහල තියෙනවා.
නර්තනය ඉදිරිපත් කරන්න ශිල්පියෝ පස් දෙනෙක් ඉන්නවා. පස් දෙනාම මුලින්ම කරන්නෙ අර පොඩි අට්ටලෙ උඩට නගින එක. විශේෂයෙන්ම කියන්න ඕනෙ මේ කට්ටිය කණුව මුදුනට නගින්නෙ කිසිම ආරක්ෂක පටියක්වත් පාවිච්චි කරන්නෙ නැතුව. කට්ටියම උඩට ගියාට පස්සෙ හතර දෙනෙක් අර අට්ටලෙ පැති හතරෙ බැඳල තියෙන කඹ තමුන්ගෙ ඇඟේ බැඳගෙන අට්ටලෙන් පහළට පැනලා අහසෙ පැද්දි පැද්දි නටන්න පටන් ගන්නවා. පස් වෙනියා අට්ටාලෙ මුදුනෙ ඉඳගෙන නටන්න පටන් ගන්නවා.
දැඩි නියං කාලයකදි දෙවියන්ව සතු‍ටු කරලා වැස්ස ඉල්ලා හිටින චාරිත්‍රයක් විදිහට තමයි මේ නැ‍ටුම ඉස්සර පවත්වලා තියෙන්නෙ.

ඔය නැ‍ටුම ඇස් දෙකෙන් දැක්කෙ නැති වුණත් අර උසම උස කණුව දිහා බලාගෙන ෆ්‍රැන්සිස්කෝ ගෙ විස්තරේට කන් දීගෙන ඉන්නකොට ඇඟ හිරි වැටිල වගේ ගියා. 
මට ඔය කණුවෙ ෆොටෝ එකක් නම් අරගන්න බැරිවුණා. ඒත් පහළ තියෙන අන්තර්ජාලයෙන් උපුටගත්තු පින්තූර දිහා බැලුවහම ඔයාලටම හිතාගන්න පුළුවන් වෙයි මේක කොච්චර භයානක නර්තනයක්ද කියලා.

නැ‍ටුම පටන්ගන්න මොහොතකට කලින්
නැ‍ටුම අතරමඟදී
කන්ද නගින පාරෙ තැනින් තැන පොඩි ළමයි ඉන්නවා පොඩි පොඩි කෑම ජාතියි වතුර බෝතලුයි විකුණන්න බලාගෙන. බැලූ බැල්මටම කියන්න පුළුවන් බොහොම දුප්පත් අය කියලා. මං හිතන්නෙ ඉස්කෝලෙ යන්නෙත් නැතුව ඇති සමහරවිට. තෙල් නිෂ්පාදනය කරන රටක් වුණත් මෙක්සිකෝවෙ හරියට දුප්පත් මිනිස්සු ඉන්නවා. තෙල් වලින් හම්බ කරන සල්ලි වලින් වැඩි හරියක් බෙදිල යන්නෙ ඉහළ නිලධාරීන් අතරෙ විතරයි කියල ෆ්‍රැන්සිස්කෝත් කිව්වා. මෙහෙ මිනිස්සු සල්ලි හොයන්න කරන තවත් වැඩක් මේ විස්තර කොටන අතරෙ මට මතක් වුණා. ඒකත් මෙහෙමම කොටල දාන්නම්. 
පාරෙ ඇඳල තියෙන කහ ඉරි, සුදු ඉරි වගේ ඒවා මැකිල යනකොට ආපහු ආණ්ඩුවෙන් ඒව ඇඳල දෙනකල් මිනිස්සු බලාගෙන ඉන්නෙ නැහැ. එයාල කරන්නෙ කොහෙන් හරි තීන්ත ටිකක් හොයාගෙන මැකිල ගිහින් තියෙන සළකුණු ස්වේච්ඡාවෙන්ම අඳින එක. එක්කෙනෙක් ඔහොම අඳින අතරෙ තවත් කෙනෙක් පාරට තොප්පියක් දික් කරගෙන ඉන්නවා වාහන වලින් සල්ලි එකතු කරන්න. සමහර කට්ටිය ඉතින් සල්ලි දීල යනවා. මෙයාලට සල්ලි විතරක් නෙවෙයි, වතුර බෝතල්, කෑම ජාති වගේ දේවලුත් සමහර අය දීගෙන යනවා. කොහොමහරි මෙක්සිකෝව කියන්නෙත් කොච්චර සම්පත් තිබුණත් රාජ්‍ය මට්ටමෙන් ක්‍රියාත්මක වෙන දූෂණය සහ වංචාව නිසා දුප්පත් කමෙන් පෙළෙන මිනිස්සු ජීවත් වෙන රටක්. ඒ ගැන විස්තර කරන්න ගියොත් ඉතින් ප්‍රධාන මාතෘකාවෙන් පිට යන්න වෙනවා. ඒක නිසා ඒව ගැන වැඩිය කතා නොකර ඉමු. 

එහෙනම් ආපහු කන්දට එමු. මම කලින්ම කිව්වනෙ කන්ද මුදුනට හරි ලස්සනට අවට පේනව කියලා. පහළින් තියෙන්නෙ කන්ද මුදුනෙදි ගත්තු ෆොටෝ ටිකක්.

කඳු මුදුනේ ආරාමය
ගිනිකඳු දෙක හරිම ලස්සනට පේනවා
 මුදුනෙ ඉඳන් පහළ බැලුවහම
එහෙනම් අදට සෙල්ලිපිය කොටන එක මෙතනින් නතර කරන්නම්. තුන් වෙනි හේතුව වෙන 'මල්' ගැන ඊළඟ ලිපියෙන් කතා කරමු. ගිහින් එන්නම්!!!