Saturday, April 11, 2015

අලුත් අවුරුද්දේ මෙක්සිකන් කෑම කමුද...?

අලුත් අවුරුද්ද ලබන්නත් කලින් කට්ටියටම සුබම සුබ අලුත් අවුරුද්දක් වේවා කියලම සෙල්ලිපියක් කොටන්නයි ලෑස්ති වෙන්නෙ. ඇත්තම කිව්වොත් මේ ලිපිය කොටන්න පටන් ගත්තෙ අප්‍රේල් 1 වෙනිදා. නැත්නම් ඉතින් බ්ලොග් වසන්තෙට සහභාගි වෙන්න ලැබෙන්නෙ නැහැ.

සිරිත් විරිත් ඇරුනහම අවුරුදු දවස් කියන්නෙ ඉතින් කෑමෙන් බීමෙන් අඩුපාඩුවක් නැති කාලයක්නෙ. අපේ රටට ආවේණික කෑම බීම ජාති ගොඩක් කල එලි බහින්නෙ මේ කාලෙට. ඒක නිසා මේ සෙල්ලිපි සටහනත් කෑම බීම සම්බන්ධයෙන්ම ලිව්වොත් හොඳයි කියල මට හිතුණා. හැබැයි ලියන්න යන්නෙ ලංකාවෙ කෑම බීම ගැන නම් නෙවෙයි.

මගේ අන්තිම සෙල්ලිපි සටහන් පෙළ ලියවුණේ මගේ මෙක්සිකෝ චාරිකාවෙ අත්දැකීම් සම්බන්ධයෙන් කියල ඔයාලට මතක ඇති. ඉතින් ඒ ලිපි පෙළේම දිගුවක් විදිහට මෙක්සිකෝවට ආවේණික ආහාරපාන කීපයක් ගැන විස්තර ලියන්න තමයි මේ සූදානම.

ලංකාවෙ අපට බත් වගේ මෙක්සිකෝවෙ අයගෙ ප්‍රධානම ආහාරය තමයි බඩ ඉරිඟු. බඩ ඉරිඟු පිටි කරල ඒ පිටි වලින් එක එක ජාතියෙ කෑම හදන්න මෙක්සිකානුවො හරිම දක්ෂයි. මෙක්සිකෝව කියන්නෙ ආහාර විවිධත්වය අතින් බොහොම ඉස්සරහින් ඉන්න රටක්. ඒ නිසාම එක්සත් ජාතීන් ගේ සංවිධානය විසින් මෙක්සිකානු කෑම වට්ටෝරු ලෝක උරුමයක් බවට නම් කරල තියෙන්නෙ.

බඩ ඉරිඟු පිටි වලින් පුච්චන රොටිය තමයි මෙයාලගෙ මූලිකම ආහාරය. ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් මේ රොටිය හඳුන්වන්නෙ 'ටෝටියා' (tortilla) කියලා. මෙක්සිකානුවො මොන කෑමක් කෑවත් ඒකත් එක්ක පොඩි ටෝටියා එකකුත් කන්න නම් කොහොමවත් අමතක කරන්නෙ නැහැ.
ලංකාවෙ නම් බොහෝවිට දකින්න ලැබෙන්නෙ කහ පාට බඩ ඉරිඟු විතරයිනෙ. හැබැයි ඒකටත් එක්ක මෙක්සිකෝවෙ කහ පාටට අමතරව සුදු, රතු, දම්, කලු පාට වලිනුත් බඩ ඉරිඟු තියෙනවා. ඉතින් මේ බඩ ඉරිඟු කරලෙ පාට අනුව ටෝටියා එකෙත් පාට වෙනස් වෙනවා.

ඔය පාට වලට අමතරව කොල පාට ටෝටියාත් දකින්න පුළුවන්. ඒක හදන්නේ මෙහෙමයි. මෙක්සිකානුවො කෑමට ගන්න ප්‍රිය කරන පතොක් ජාතියක් තියෙනවා. මේ පතොක් වර්ගය ඒගොල්ලො හඳුන්වන්නෙ 'නොපාල්' (nopal) කියලා. ඔන්න ඔය පතොක් කොල වේලලා කුඩු කරල ඒ කුඩු සුදු බඩ ඉරිඟු පිටි එක්ක මිශ්‍ර කරල තමයි කොල පාට ටෝටියා හදන්නේ.

මේ තමයි නොපාල්

පාට පාට ටෝටියා

හරි එහෙම නම් මේ ටෝටියා පාවිච්චි කරල මෙක්සිකානුවො පිළියෙල කරන ජනප්‍රියම කෑම ජාතිය ගැන කතා කරමු. ඒ තමයි 'බුරී‍තෝ' (Burrito). මෙක්සිකානු කෑම වලින් මේ ඇමරිකා මහාද්වීපයේ තියෙන ජනප්‍රියම කෑම ජාති දෙක තමයි 'බුරී‍තෝ' සහ 'තාකෝ' (Taco). මුලින්ම බුරී‍තෝ ගැන කතා කරල ඊට පස්සෙ තාකෝ ගැන කතා කරමු.

බුරී‍තෝ
මුලින්ම බුරී‍තෝ කියන එකේ තේරුම මොකද්ද කියල බලමුකෝ. ස්පාඤ්ඤ බසින් බුරී‍තෝ කියල කියන්නෙ 'බූරු පැටියා' කියල කියන එක. මේ ආහාරය පිලියෙළ කරල ඉවර උනහම පේන්නෙ බූරුවන්ගෙ පිටේ බඳින රෝල් කරපු මෙට්ටයක් වගේ. ඒක නිසා ලු මේ කෑමට බුරී‍තෝ කියල නම වැටිල තියෙන්නෙ.
සාමාන්‍යයෙන් බුරීතො හදන්න අරගන්නෙ තරමක් ප්‍රමාණයෙන් විශාල විෂ්කම්භය අඟල් 10-12 විතර වෙන ටෝටියා එකක්. ඔය ටෝටියා එක මැදට මුලින්ම දානවා මෙක්සිකානු ක්‍රමයට උයපු බත් හැන්දක් විතර. තරමක් දියාරුවට වෙන්න උයපු බෝංචි ඇට හැන්දක් විතර තමයි ඊළඟට දාන්නෙ. තුන් වෙනියට එකතු කරන්නෙ තමන් කැමති මස් වර්ගයක්. මෙක්සිකානුවො සාමාන්‍යයෙන් මස් උයනකොට ඒක මුලින්ම තම්බලා පුංචි පුංචි තීරු වලට වෙන්කර ගන්නවා. ඊට පස්සෙ තමයි උයන්නේ. ඉතින් ඔහොම තීරු වලට වෙන්කරගත්තු මස් වර්ගයකුත් මේ බුරී‍තෝ එකට එකතු කරගන්නවා.
මෙක්සිකානුවන් ස්වභාවයෙන්ම කට සැරට කන්න ප්‍රිය කරන ජාතියක්. ලංකාවෙ අපි වගේම තමයි. ඒක නිසාම මේ බුරී‍තෝ එකට අනිවාර්යයෙන්ම එකතු වෙන අංගයක් තමයි කොල හෝ රතු පැහැති සෝස් එක. ඔවුන් මේ සෝස් එක හඳුන්වන්නෙ 'සල්සා' (salsa) කියලා. සල්සා වලට අමතරව කැමති නම් 'ග්වකොමෝලෙ' (guacamole) හරි 'පිකෝ දෙ ගයො' (pico de gallo) හරි එකතු කරගන්නත් පුළුවන්. දැන් මොනවද මේ අන්තිමට කියපු දේවල් දෙක...? ලංකාවෙ ඕනැම කඩේකට ගිහින් බත් එකක් ගත්තොත් පරිප්පු හම්බ වෙනවා වගේ ඕනැම මෙක්සිකන් කෑමක් එක්ක කන්න පුළුවන් හැම කෑමක් එක්කම වගේ හම්බ වෙන ජාති දෙකක් තමයි ඒ.

වම් පැත්තෙ තියෙන්නෙ පිකෝ දෙ ගයො. දකුණු පැත්තෙ තියෙන්නෙ ග්වකොමෝලෙ.

ඉතිහාසෙ සඳහන් වෙන විදිහට ඇස්ටෙක් ගෝත්‍රිකයො පවා මේ ග්වකොමෝලෙ තමුන්ගෙ ආහාරයට එකතු කරගෙන තියෙනවා. මේක මූලික වශයෙන්ම හදන්නෙ පල්පයක් බවට පත් වෙනකල්ම පොඩි කරගත්තු අලිගැටපේර වලින්. මේ අලිගැටපේර පල්පයට ලුණු, මිරිස් කුඩු, තක්කාලි කැබලි, සුදුළූනු කුඩු අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට එකතු කරලා හොඳට මිශ්‍ර කරගෙන තමයි ග්වකොමෝලෙ එක හදාගන්නෙ.
පිකෝ දෙ ගයො කියල කියන්නෙ ටිකක් සැරට හදාගන්න සලාදයක් වගේ එකක්. තරමක් දුරට ලංකාවෙ ලුණුමිරිසට සමානයි කියල කියන්නත් පුළුවන්. තක්කාලි කැබලි, ළූනු කොල, ළූනු කැබලි, දෙහි යුෂ, සුදුළූනු කුඩු, සිලැන්ත්‍රො කොල සහ මිරිස් යොදාගෙන තමයි මේ කෑම හදාගන්නෙ. ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් පිකෝ කියල කියන්නෙ හොට ට. ගයෝ කියල කියන්නේ කුකුළා ට. ඉතින් මේ නමේ තේරුම තමයි කුකුළු හොට කියන එක. මේ සලාදයට මේ නම දාල තියෙන්නෙ ඇයි කියල ඇහුවහම මෙක්සිකන් ජාතිකයෙක් මට කිව්වෙ "කුකුළගෙ හොටත් සැරයි, මේ කෑමත් සැරයි" කියලයි.
ඉතින් ඔය උඩින් සඳහන් කරල තියෙන කෑම ජාති ටික ඔක්කොම අර ටෝටියා එක මැද්දට දාල ලස්සනට ඔතල අරගෙන තමයි බුරී‍තෝ එක නිර්මාණය කරන්නෙ.

බුරී‍තෝ එක දෙකට මැද්දෙන් කැපුවහම පේන්නෙ මෙහෙම තමයි

තාකෝ
තාකෝ (Taco) කියන්නෙ නම් බොහොම ඉක්මනට හදාගන්න පුළුවන් කෑමක්. මේක හදන්න අරගන්නෙ අඟල් 5ක විතර විෂ්කම්භය තියෙන පොඩි ටෝටියා එකක්. ඊට පස්සෙ ඒක මැද්දට දානවා පිකෝ දෙ ගයෝ ටිකක්, ග්වකොමෝලි ටිකක් සහ කැමති මස් වර්ගයක්. හීනියට කපාගත්තු සලාද කොලත් ඕනෙ නම් එකතු කරගන්න පුළුවන්. ඊට පස්සෙ ටෝටියා එක නවනවා දෙකට මැද්දෙන්. දැන් තියෙන්නෙ කන්න. තාකෝ එක පිළියෙල කරන්න අරගන්න අඩුවැඩිය ටික නම් ප්‍රදේශයෙන් ප්‍රදේශයට වෙනස් වෙනවා. මම මේ සඳහන් කරල තියෙන්නෙ ලේසියෙන්ම තාකෝ එකක් පිළියෙල කරගන්න පුළුවන් එක ක්‍රමයක්. සාමාන්‍යයෙන් මෙක්සිකන් අවන්හල් වලදි තාකෝ 3 ක් එකවර පිළිගැන්වීම තමයි සාම්ප්‍රදායික ක්‍රමය.

තාකෝ

තමාලේස්
තමාලේස් (tamales) කියල කියන්නෙත් මෙක්සිකෝවේ සහ මධ්‍යම ඇමරිකාවේ බොහොම ප්‍රචලිත කෑම ජාතියක්. මේ කෑම ජාතිය ක්‍රිස්තු පූර්ව 5000 විතර කාලයෙදිත් තිබිල තියෙනවා කියල ඉතිහාසයේ සඳහන් වෙනවා. ඉස්සර රජ කාලෙදි ලංකාවෙ හේවායෝ යුද්ධෙට යනකොට කල් තබාගන්න පුළුවන් ආහාරයක් විදිහට කැවුම් අරගෙන ගියා වගේ මෙක්සිකෝවෙ ඉස්සර හිටපු ගෝත්‍රිකයොත් යුද්ධ වලට යනකොට කෑමට අරගෙන ගිහින් තියෙන්නෙ මේ තමාලේස් කියන කෑම ජාතිය.
මූලික වශයෙන්ම මේ ආහාරය පිළියෙල කරගන්න ඕනෙ කරන්නෙ බඩ ඉරිඟු පිටියි බඩ ඉරිඟු කරල වටේට පිහිටල තියෙන ලෙල්ලයි විතරයි. මේක බොහොම ලේසියෙන් හදාගන්න පුළුවන් සරල ආහාරයක්. බඩ ඉරිඟු පිටි වලින් තලපයක් හදාගෙන ඒ තලපය බඩ ඉරිඟු ලෙල්ලෙන් ඔතලා හුමාලයෙන් තම්බා ගන්න එක තමයි කරන්නෙ. මෙක්සිකෝවෙ දකුණු ප්‍රදේශ වලදි නම් බඩ ඉරිඟු ලෙල්ල වෙනුවට කෙසෙල් කොලත් පාවිච්චි කරනවා. තමුන්ට අවශ්‍ය කරන විදිහට තමාලේස් මැද්දට කැමති මස් වර්ගයක් හෝ පලතුරු කැබලි (විශේෂයෙන්ම අන්නාසි) එකතු කරගන්න පුළුවන්. හැබැයි තමාලේස් කන්න කලින් වටේ ඔතල තියෙන කොලේ අයින් කරන්න නම් අමතක කරන්න එපා.

මේ තමයි තමාලේස්

විත්ලකොචෙ
විත්ලකොචෙ (Huitlacoche) කියල කියන්නෙත් මෙක්සිකෝවට ආවේණික ආහාරයක්. මේ ආහාරය පිළියෙල කරන්නෙ බඩ ඉරිඟු වල හැදෙන පුස් වර්ගයකින්. ඇත්තටම මේ පුස් වර්ගය බඩ ඉරිඟු වලට වැල‍ඳෙන රෝගයක්. රෝගය වැලඳුනහම බඩ ඉරිඟු කරලෙන් කිසිම ප්‍රයෝජනයක් ගන්න බැරුව යනවා. හැබැයි මෙක්සිකානුවො මේ පුස් වර්ගයෙන් රසවත් ආහාරයක් පිළියෙල කරන්න හොයාගෙන තියෙන නිසා දැන් මේ පුස් රෝගය බෝ කරපු වෙනමම බඩ ඉරිඟු වගාවල් මෙක්සිකෝවෙ තියෙනවා. මේ පුස් වර්ගය වසංගතයක් විදිහට පැතිරෙයි කියල තියෙන බය නිසා මෙක්සිකෝවෙන් පිටත වෙනස් රට වලදි මේ කෑම දකින්න ලැබැන්නෙ බොහොම කලාතුරකින්. පෙනුමෙන් කලු පාට නිසා බාහිර පෙනුම ආහාර රුචිය වැඩි කරන්න උදවු නොවුනත් රසය නම් බොහොම ඉහළයි.

ලසඤ්ඤ ක්‍රමයට පිළියෙල කරපු විත්ලකොචෙ

චිලේ එන් නොගාදා
චිලේ එන් නොගාදා (Chile en nogada) කියල කියන්නෙ මෙක්සිකෝවෙ පුඑබ්ලා කියන ප්‍රදේශයටම ආවේණික වුනු සාම්ප්‍රදායික ආහාරයක්. ඒ වගේම මේ ආහාරය පිළියෙල කරන්නේ අගෝස්තු, සැප්තැම්බර් මාස වල විතරයි. ඊට අමතරව අපි අලුත් අවුරුද්දට කිරිබත් හදනවා වගේ මෙක්සිකානුවොත් සැප්තැම්බර් 27 වෙනිදට වැටෙන රටේ නිදහස් දිනය සමරන්න පිළියෙල කරන ප්‍රධානම ආහාරයත් මේකයි. මටත් මේ කෑමෙ රස බලන්න ලැබුණෙ අගෝස්තු මාසෙදි පුඑබ්ලා ප්‍රදේශයේම සංචාරය කරන්න අවස්ථාව ලැබුණු නිසයි.
මේක පිළියෙල කරන්න යොදාගන්නෙ 'පොබ්ලානෝ මිරිස්' යනුවෙන් හැඳින්වෙන විශාල ප්‍රමාණයේ මිරිස් කරලක්. මුලින්ම මිරිස් කරල පලලා ඒක ඇතුලට ඇපල්, වියළි මිදි වගේ පළතුරුත් එක්කම තමන් කැමති මස් වර්ගයකුත් එකතු කරනවා. හීනි තීරු වලට වෙන්කරගත්තු මස් තමයි යොදාගන්නෙ. ළූනු හරි සුදුළූනු හරිත් ඕනෙ නම් එකතු කරගන්න පුළුවන්. ඊට පස්සෙ ඒ මිරිස් කරල වැහෙන්නම වොල්නට් (walnut) ඇට කුඩු කරල හදාගත්තු ක්‍රීම් එකක් වක්කරනවා. අන්තිමටම අර ක්‍රීම් එක උඩට හොඳ රතු පාට දෙළුම් ඇට විසුරුවනවා. ඔහොම තමයි චිලේ එන් නොගාදා පිළියෙල කරගන්නේ. මම කලින් කිව්වනෙ මේක නිදහස් දිනයට හදන ප්‍රධානම කෑම කියලා. ඒක නිසාම මෙක්සිකානුවො මේ කෑම පිළියෙල කරන්නෙ තමුන්ගෙ ජාතික කොඩියෙ ප්‍රධානම වර්ණ තුන වෙන රතු, සුදු, කොල කියන පාට ඉස්මතු වෙන විදිහට. ඉතින් කොල පාට මිරිස් කරලෙන්, සුදු පාට ක්‍රීම් එකෙන් සහ රතු පාට දෙළුම් ඇට වලින් නියෝජනය වෙන්නෙ ජාතික කොඩිය කියලයි මෙක්සිකානුවො කියන්නේ.
මේ ආහාරය නම් අවුරුදු දහස් ගණනක් පරණ එකක් නෙවෙයි. 1800 ගණන් වල තමයි නිර්මාණය කරල තියෙන්නෙ. මෙක්සිකෝව පාලනය කරපු ඔගස්ටින් අධිරාජයා මෙක්සිකෝවට නිදහස ලබාගත්තට පස්සෙ රටේ අගනුවරට යන අතරමගදි පුඑබ්ලා වල නතර වෙලා ඉඳල තියෙනවා. ඔය අතරෙදි පුඑබ්ලා වල ජනතාව උත්සවයක් සංවිධානය කරල තියෙනවා නිදහස සමරන්න. ඒ උත්සව කාලෙදි ඒ ප්‍රදේශයේ හිටපු පූජකවරියන්ට උවමනා වෙලා තියෙනවා නිදහස වෙනුවෙන් අලුත්ම කෑමක් පිළියෙල කරන්න. එහෙම පිළියෙල වුණු අලුත්ම කෑම තමයි චිලේ එන් නොගාදා කියන්නේ.

චිලේ එන් නොගාදා

ටකීලා
කන දේවල් ගැනම කතා කරපු එකේ දැන් බොන දේවල් ගැනත් ටිකක් කතා කරමුකෝ. ටකීලා තමයි මෙක්සිකෝවෙ තියෙන ජනප්‍රියම සාම්ප්‍රදායික පානය. 'තෙකීලා' කියන නගරය මූලික කරගෙන නිෂ්පාදනය කරන බීමක් නිසාම ඒ නගරයේ නමම මේ පානයට ලැබිල තියෙනවා. ටකීලා නිෂ්පාදනය කරන්නේ 'අගාවේ' නමින් හැඳින්වෙන ශාකය අනුසාරයෙන්. මේ ශාකය ශුෂ්ක පරිසරයේ වැඩෙන ශාකයක්.
සාම්ප්‍රදායික විදිහට ටකීලා බොනවනම් බොන්න ඕනෙ කිසිම දෙයක් එක්ක මිශ්‍ර නොකර. ඒත් ටකීලා බොන්න මෙක්සිකානුවන් අතර බොහොම ජනප්‍රිය තවත් ක්‍රමයකුත් තියෙනවා. මේ ක්‍රමය හඳුන්වන්නේ 'බන්දේරා' කියලා. ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් ' බන්දේරා' කියල කියන්නෙ 'කොඩිය' කියල කියන එක. මෙතනදිත් අර 'චිලේ එන් නොගාදා' වගේ මෙක්සිකෝවෙ ජාතික කොඩිය නියෝජනය වෙන විදිහට බීම පිළියෙල කිරීම තමයි කරන්නේ. මේකට ෂොට් ග්ලාසස් තුනක් අවශ්‍ය කරනවා. එක වීදුරුවකට කොල පාට නියෝජනය වෙන්න දෙහි යුෂත්, දෙවෙනි එකට සුදු පාට නියෝජනය වෙන්න ටකීලාත් තුන් වෙනි එකට රතු පාට නියෝජනය වෙන්න 'සංග්‍රිතා' කියන බීමත් දානවා.ඊට පස්සෙ වරකට එක වීදුරුව ගානෙ මාරුවෙන් මාරුවට වීදුරු තුනම තොල ගාමින් බොන එක තමයි 'බන්දේරා' ක්‍රමය කියල හඳුන්වන්නේ. මෙතන 'සංග්‍රිතා' කියල කියන්නේ තක්කාලි යුෂ, දෙහි යුෂ, දොඩම් යුෂ සහ මිරිස් කුඩු එකට කලවම් කරල හදාගන්න තරමක සැර පානයක්. සමහර වෙලාවට මේ 'බන්දේරා' ක්‍රමයෙදි දෙහි යුෂ වෙනුවට දෙහි කෑලිත් අරගන්නවා. පහළින් තියෙන්නේ දෙහි යුෂ වෙනුවට දෙහි කෑලි අරගෙන පිළියෙල කරපු 'බන්දේරා' එකක පින්තූරයක්.

බන්දේරා ක්‍රමයට ටකිලා

දැන් ඉතින් කට්ටිය මෙක්සිකෝවෙ සාම්ප්‍රදායික කෑම බීම කීපයක් ගැනත් විස්තර දැන ගත්තනෙ. එක දිගටම මෙක්සිකෝව සම්බන්ධයෙන් සෙල්ලිපි හතක් විතර කොටපු නිසා මාතෘකාව වෙනස් කරන්නත් කාලෙ හරි කියලයි මට හිතෙන්නෙ. එහෙනම් අලුත් මාතෘකාවක් එක්ක ඊළඟ සෙල්ලිපියෙන් හම්බ වෙමු. 
ජය වේවා....

Sunday, January 11, 2015

ඇමරිකාවෙන් මෙක්සිකෝවට - 6

2015 අවුරුද්දෙ කොටන මුල්ම සෙල්ලිපි සටහනත් එක්ක හැමෝටම සුබ අලුත් අවුරුද්දක් වේවා කියල කියාගෙන මෙක්සිකෝ චාරිකාවෙ හය වෙනි කොටසත් එහෙනම් කොටන්න පටන් ගන්නවා. මේ චාරිකා සටහන් පෙළ නම් හිතුවට වඩා දිග වෙන බවක් තමයි පේන්නෙ. මුලින්ම හිතුවෙ කොටස් හතරකින් විතර කොටල ඉවර කරන්න පුළුවන් වෙයි කියලා, ඒත් මේ වෙනකොට හය වෙනි කොටසටත් ඇවිත්.

මේ සබැඳි වලින් මුල් කොටස් පහ කියවන්න පුළුවන්
ඇමරිකාවෙන් මෙක්සිකෝවට - 1
ඇමරිකාවෙන් මෙක්සිකෝවට - 2
ඇමරිකාවෙන් මෙක්සිකෝවට - 3
ඇමරිකාවෙන් මෙක්සිකෝවට - 4
ඇමරිකාවෙන් මෙක්සිකෝවට - 5

කලින් සෙල්ලිපි සටහන් අවසන් කරද්දි පොරොන්දු වෙච්ච විදිහටම 'ඇට්ලික්ස්කෝ' නගරය සංචාරක ආකර්ෂණයක් බවට පත් වෙන්න හේතු වුණු තුන් වෙනි කාරණාව ගැන තමයි අද කතා කරන්න යන්නෙ. මේ තුන් වෙනි හේතුව තමයි 'මල්'. මුලින්ම කියන්න ඕනෙ මේ මල් කියන්නෙ තණමල්විල මල් එහෙම නෙවෙයි. තණමල්විල මලුත් මෙහේ හරියට තියෙනවා. ඒක ගැන කතා කරනවානම් වෙනමම කතා කරන්න ඕනෙ මාතෘකාවක්. අදට අපි ලස්සනට වවන මල් ගැන කතා කරමු.

මේ ඇට්ලික්ස්කෝ නගරයේ ආර්ථිකය රඳාපවතින ප්‍රධානම ව්‍යාපාර වලින් එකක් තමයි මල් ව්‍යාපාරය. ගොවිතැන් වලට වෙන්වුණු බිම් ඇරුනහම අනෙක් හැම තැනකම වාගේ මල් වගාවන් සහ තවාන් දකින්න පුළුවන්. මේ මහා පරිමාණ මල් ව්‍යාපාරය නිසාම විශේෂයෙන්ම වසන්ත කාලෙදි විශාල ප්‍රමාණයක් සංචාරකයෝ මේ නගරයට එනවා. සංචාරක ප්‍රවර්ධන කටයුතු වලදි මේ නගරය සමහර වෙලාවට 'City of Flowers' කියලත් හඳුන්වනවා. මම එහේ හිටපු කාලය තුළදි නම් වැඩිපුරම වගා කරල තියෙනව දකින්න ලැබුණෙ විවිධ වර්ග වලට අයත් රෝස මල්. ඊට අමතරව ඕකිඩ් වර්ගත් සැලකියයුතු ප්‍රමාණයක් දකින්න ලැබුණා. මෙච්චර සාර්ථක විදිහට මල් වගාව කරගෙන යන්න හේතු වුණු සාධක මොනවද?

පළමුවෙනි හේතුව තමයි හිතකර දේශගුණය. සාමාන්‍යයෙන් මුළු අවුරුද්ද පුරාම සෞම්‍ය දේශගුණයක් තමයි පවතින්නෙ. ඒ තත්වය තරමක් අතිශයෝක්තියට නගල 'ලෝකයේ හොඳම දේශගුණය සහිත නගරය' කියල නගරයේ පාලනාධිකාරය සංචාරක ප්‍රවර්ධන කටයුතු පවා කරගෙන යනවා. දෙවෙනි හේතුව තමයි ගිනි කන්ද. අවුරුදු දස දහස් ගණනක් තිස්සෙ සිද්ධ වුණු ගිනි කඳු පිපිරීම් වලින් පිටවුණු ලාවා සහ අළු පස් සමග මිශ්‍ර වෙලා තියෙන නිසා මේ ප්‍රදේශයේ පස අතිශය සාරවත්. ඔන්න ඔය හේතු නිසා බොහොම සාර්ථකව මල් වගාව කරගෙන යන්න පුළුවන්.

මෙහේ කොච්චර මල් වවනවද කියනවනම් මල් සම්බන්ධ සංස්කෘතික උත්සවයකුත් අවුරුද්දකට සැරයක් පවත්වනවා. ඒ උත්සවය හඳුන්වන්නෙ Festival de la Flor කියලා. මේ උත්සවය පවත්වන්නෙ මාර්තු මාසෙ නිසා මට අත්දකින්න නම් බැරි වුණා. මේ උත්සව දවසට නගරයේ පාරවල් වල සම්පූර්ණයෙන්ම මල් අතුරනවා. නිකන්ම නෙවෙයි බොහොම ලස්සනට එක එක හැඩතල සහ රූප ආකාර වලට තමයි මල් අතුරන්නෙ. ඒ විතරක් නෙවෙයි මල් වලින් හදපු මූර්තිත් ප්‍රදර්ශනයට තියල තියෙනවා. පහළින් තියෙන්නෙ මං අන්තර්ජාලයෙන් උපුටාගත්තු මේ උත්සවයේ ඡායාරූප කීපයක්.

පාර වැහෙන්නම සෑදූ මල් පලසක්



මල් වලින් සෑදූ මොණර ප්‍රථිමාවක්

ඇට්ලික්ස්කෝ නගරයට එන සංචාරකයින්ට නගරයේ සිරි විඳගන්න පහසු වෙන විදිහෙ චාරිකා වැඩසටහනක් මේ නගරයේ සංචාරක කටයුතු ප්‍රවර්ධන ආයතනය මගින් පවත්වාගෙන යනවා. මේ කටයුත්තෙ මුල් තැන අරගෙන වැඩ කරන්නෙ තරුණ ලමයි කණ්ඩායමක්. ට්‍රැක්ටර් ට්‍රේලරයක නැඟල තමයි චාරිකාව යන්න තියෙන්නෙ. බොහොම ආස හිතෙන ගමනක්. ට්‍රේලරය ලස්සනට සරසල වාඩි වෙන්න සීට් එහෙමත් හයි කරල තමයි තියෙන්නෙ. වාහනේ නගරය වටේ රවුම් ගනහකොට ඉස්සරහ ඉන්න ගෑනු ළමයි දෙන්නෙක් මාරුවෙන් මාරුවට අවට තියෙන දේවල් ගැන විස්තර කරනවා. මාත් මෙහේ තියෙන මල් ව්‍යාපාරය ගැන දැනගත්තෙ ඔන්න ඔය චාරිකාවෙදි තමයි. පොඩි අවුලකට තිබුණෙ අර ළමයි දෙන්න ඔක්කොම දේවල් විස්තර කළේ ස්පාඤ්ඤ භාෂාවෙන් වීමයි. ඒත් ඉතින් ලොකු අවුලක් වුණෙත් නැහැ මොකද මාත් එක්ක ෆ්‍රැන්සිස්කෝ මහත්තයත් හිටියනේ.

මෙන්න චාරිකාව ගිය ට්‍රැක්ටරේ

මෙන්න මේ නංගිල දෙන්න තමයි චාරිකාවෙ මඟපෙන්වන්නො දෙන්නා

ඔය චාරිකාව අතරතුරදි තව ලංකාවෙ අපට හුරුපුරුදු දර්ශනයක් දකින්න ලැබුණා. ඒ තමයි කුරුම්බා වෙළෙන්දෝ. පොඩි කරත්ත ඇතුලෙ කුරුම්බා වලු පිටින් තියාගත්තු කට්ටිය තැනින් තැන ඉන්නවා. සමහරුන්ගෙ කරත්ත ඇතුලෙ කුරුම්බා වතුරයි ලොඳයි පුරවපු ජෝගුත් තියෙනවා. කැමති අයට ගෙඩියෙන් බොන්න පුළුවන් නැත්නම් ජෝගුවෙන් බොන්න පුළුවන්. මේ වෙළෙන්දෝ වැඩිපුරම ඉන්නෙ මල් තවාන් වලට ඇතුළු වෙන ගේට්‍ටු ළඟට වෙලා. මල් පැල ගන්නත් සෑහෙන්න කට්ටිය එන නිසා එයාලට බිස්නස් වලිනුත් පාඩුවක් නැතුව ඇති මං හිතන්නෙ.

මල් තවානක්

එක තවානකට පස්සෙ තව තවානක්

මල් ගන්න ඇවිත් ඉන්න සෙනඟ

මල් ව්‍යාපාරයට අමතරව මිනිස්සු ගොවිතැන කරන හැටිත් මේ චාරිකාවෙදි බලාගන්න පුළුවන් වුණා. බඩ ඉරිඟු සහ ළූණු තමයි වැඩිහරියක්ම වගා කරල තියෙනව දකින්න ලැබුණෙ. ඒ විතරක් නෙවෙයි, මිනිස්සු බූරුවන්ගෙන් වැඩගන්න ආකාරයත් දකින්න ලැබුණා. ගොවිතැනට බිම් පදම් කරන්නයි ප්‍රවාහන කටයුතු වලටයි මේ මිනිස්සු බූරුවන්ව යොදාගන්නවා. හරියට අපේ රටේ හරකාගෙන් වැඩ ගන්නවා වගේ. ඊට අමතරව මේ නගරය මුලින්ම ආරම්භ වුණු තැන, ගිනිකඳු අළු, වර්ණවත් මල් සැරසිලි සහ බිත්ති පින්තාරු වගේ තව ගොඩක් දේවලුත් මේ චාරිකාවෙදි බලා ගන්න අවස්ථාව ලැබුණා.

නිර්මාණාත්මකව හදල තියෙන නගරයේ නාම පුවරුව

ගෙවල් වල ඉස්සරහත් මල් වලින් සරසල තියෙන්නෙ

බූරුවගෙ පිටේ ගමන

පස සාරවත් වෙන්න හේතු වුණු ගිනිකඳු අළු

මෙන්න මේ ගහ ළඟින් තමයි මුලින්ම නගරය පටන් අරගෙන තියෙන්නෙ. මුල් ගහ නම් මැරිල ගිහින්. මේ තියෙන්නෙ එතන පසුකාලීනව හිටවපු ගහක්

මෙහෙම චිත්‍ර ඇඳපු තාප්ප නිතරම දකින්න පුළුවන්

ගිනිකඳු පාමුල ගොවිබිම්

මෙක්සිකෝව ගැන විස්තර කියාගෙන යනකොට මෙහේ මම රාජකාරි කරපු තැන ගැනත් පොඩ්ඩක් විස්තර කියන එක හොඳයි කියල හිතුණා. මම මෙහෙ වැඩ කලේ බකාඩි ආයතනයට මෙක්සිකෝ ශාඛාවට අයිති ස්කාගාරයේ.  අපජලය පිරිසිදු කිරීමේ ක්‍රියාවලියක නියමු ව්‍යාපෘතිය ආරම්භ කරන එක තමයි මට පැවරිලා තිබුණු රාජකාරිය. බකාඩි කියන්නෙ මොකද්ද කියල කට්ටියට අමුතුවෙන් විස්තර කරලා කියන්න ඕනෙ නැහැනෙ. බකාඩි රම් ඇතුළු තවත් මත්පැන් වර්ග රාශියක් මේ ආයතනයේ නිෂ්පාදනය කරනවා. මේක තමයි පුද්ගලික අයිතිය යටතේ තියෙන ලෝකෙ විශාලතම මත්පැන් නිෂ්පාදන සමාගම. මුලින්ම පටන් අරගෙන තියෙන්නෙ කියුබාවෙ. මේ වෙනකොට නම් මෙක්සිකෝව, නෙදර්ලන්තය, රුසියාව, යුක්‍රේනය වගේ රටවල් ගණනාවක මේ ව්‍යාපාරය පැතිරිලා තියෙනවා.

බකාඩි මෙක්සිකෝ ස්කාගාරය ගොඩනගල තියෙන්නෙ බොහොම පෞරාණික ගොඩනැගිලි පරිශ්‍රයක් ඇතුලෙ. බැලූ බැල්මට පෙනුන විදිහට නම් අවුරුදු 200ක් වත් පරණයි වගේ. පස්සෙ දැනගන්න ලැබුණු විදිහට ඒ ගොඩනැගිල්ල ස්පාඤ්ඤ ආක්‍රමණිකයින්ට අයිති වෙලා තිබුණු එකක්. පස්සෙ කාලෙකදි අතහැරල දාල තිබිල බකාඩි සමාගම විසින් මිලදී අරගෙන. බොහොම ලස්සන පැරණි ලන්දේසි ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයට අනුව හදපු ගොඩනැගිලි සංකීර්ණයක්. ඒ කාලෙ එතන ජීවත් වුණු ස්පාඤ්ඤ ජාතිකයො වන්දනාමාන කරපු ක‍තෝලික පල්ලියකුත් ඇතුළෙ තියෙනවා. බකාඩි සමාගමත් මේ ගොඩනැගිලි බොහොම පරෙස්සමෙන් ආරක්ෂා කරන පාටක් තමයි පේන්නෙත්. වටපිටාව පවා සේවකයො යොදවලා බොහොම ක්‍රමානුකූලව පිළිවෙලට පවත්වාගෙන යනවා.

බකාඩි ස්කාගාරයේ ප්‍රධාන ගේට්‍ටුව ඉදිරිපස

පිරිසිදුව පිළිවෙලට පවත්වාගෙන යන උද්‍යානය

ආසවන කුළුණ

ක‍තෝලික පල්ලිය

ක‍තෝලික පල්ලිය ඇතුළත
ඉතින් දවස් දහයක විතර කාලයක් මෙක්සිකෝවෙ ගත කරපු මං මගේ රාජකාරියත් බොහොම සාර්ථකව අවසන් කරල ආපහු ඇමරිකාවට යන්න තමයි හදන්නෙ. දවස් දහයක් වගේ කෙටි කාලයක් හිටියත් මට ගොඩක් දේවල් මේ කාලය ඇතුලතදි ඉගෙනගන්න ලැබුණා. ඒ වගේම මෙක්සිකෝව ගැන මගේ හිතේ තිබුණු වැරදි ආකල්පත් නැති කරගන්න පුළුවන් වුණා. ආයෙත් පාරක් අවස්ථාව ලැබුණොත් අනිවාර්යයෙන්ම ආපහු යන්නත් තමයි හිතාගෙන ඉන්නෙ. ඔක්කොම වැඩ කටයුතු ඉවර කරල හෝටලෙන් එලියට එනකොට මටයි ෆ්‍රැන්සිස්කෝටයි හෝටලේ ගානෙ පොඩි තෑගි දෙකක් හම්බ වුණා. ඒ ලස්සන මල් ගස් දෙකක්. මට ඉතින් ප්ලේන් එකේ මල් ගස් අරන් එන්න බැරි නිසා මගේ තෑග්ගත් ෆ්‍රැන්සිස්කෝටම දුන්නා. සමහරවිට තාමත් ඒ මල් ගහ ෆ්‍රැන්සිස්කෝගෙ ගෙදර මල් පෝච්චියක හිටවල තියෙනව ඇති.

ආ... තව පොඩි දෙයක් කියන්න අමතක වුණා. අපි 'මෙක්සිකෝ' කියල කිව්වට මේ රටේ මිනිස්සු තමුන්ගෙ රටට කියන්නෙ 'මෙහිකෝ' කියලා. ඒවගේම තව සමහරු අහල ඇති ඇස්ටෙක් ගෝත්‍රික රජෙක් වුණු 'මොන්ටෙසූමා' රජතුමා ගැන. බොහොම ප්‍රසිද්ධ රජ කෙනෙක්. හෙන්රි රයිඩර් හැගාර්ඩ් ගේ පොත් වලත් මේ රජතුමා ගැන සඳහන් වෙනවා. හැබැයි අපි කවුරුත් ඒ රජතුමාගෙ නම කියවන්නෙ වැරදියට කියල මං දැනගත්තෙ මෙක්සිකෝවට ගියාට පස්සෙ. ඒ රජතුමාගෙ නියම නම තමයි 'මොක්තෙසූමා'.

හරි, එහෙනම් මෙතනින් අපි මේ මෙක්සිකානු සංචාරයේ සෙල්ලිපි සටහන් පෙළ අවසාන කරමු. ඊළඟට කොටන්නෙ මොනව ගැනද කියල නම් තාම තීරණය කරල නැහැ. ඒත් ඉඩ තියෙන හැටියට මොනවහරි වැදගත් කියල හිතෙන දෙයක් අනිවාර්යයෙන්ම කොටන්නම්. එහෙනම් පස්සෙ වෙලාවක ආයෙත් හම්බ වෙමු.!!!!